“સેનાધ્યક્ષ !” રાક્ષસ એકાએક મોટેથી પોકારી ઊઠ્યો “આ તમારું
કેવું કપટ નાટક! તમારી દૃષ્ટિથી તે વૃષલીનો ભત્રીજો મહારાજ હશે, પરંતુ
મારા વિચાર પ્રમાણે તેમ નથી. મારા આ દેહમાં જ્યાં સૂધી પ્રાણ છે,
ત્યાં સુધી મારાથી બનતા હું બધા પ્રયત્નો કરીશ અને તેને આ મગધદેશની
સીમાથી બહાર કાઢી મૂકીશ. નન્દના રક્તથી રંગાયેલા હસ્તે મારા ગળાને
બાઝીને મને પણ તું પોતાના પક્ષમાં લેવાની ઇચ્છા રાખે છે, એમાં
તારી ભૂલ છે - તું ઠગાય છે. હું નન્દવંશનો ઋણી છું - તેથી હું મરતાં
સુધી પણ તેની સેવા કરીશ, તારા ચન્દ્રગુપ્ત જેવા દ્રોહીજનોની સેવા
કરીને હું મારી કાયા અને બુદ્ધિને કદાપિ કલંકિત કરનાર નથી. જા અને
હવે બીજી વાર મારાથી આ વિષય સંબંધી ભાષણ કરવાને આવીશ નહિ.
મારા અંગમાં જો હજી પણ કાંઈ કર્તૃત્વશક્તિ હશે, તે શીધ્ર જ તેનું
તમને દર્શન થશે. નહિ તો હું આ મગધદેશમાંથી મારું કાળું મોઢું કરીને
સદાને માટે ચાલ્યો જઈશ. જા – હવે તારું અને મારું પુનઃ સંભાષણ
કોઈ કાળે પણ થવાનું નથી. તે તારા માટે નવો માર્ગ અને નવો સ્વામી
શોધી કાઢ્યો છે, પણ હું તો મારા જૂના માર્ગમાં જ પ્રયાણ કરીશ. તારા
બોલવા ઉપરથી સાફ જણાય છે કે, તમારી પૂઠે બીજો પણ કોઈ સહાયક
છે. તારા બોલવામાં હમણાં જ આર્ય ચાણક્યનું નામ આવ્યું હતું;
પરંતુ તેને અર્ધું દબાવીને તેં ચન્દ્રગુપ્તના નામનો ઉચ્ચાર કર્યો. એ
બ્રાહ્મણે તને સર્વથા મોહપાશમાં ફસાવીને પોતાનો દાસ બનાવી લીધો
હોય, એમ સ્પષ્ટ અનુમાન થઈ શકે છે. એ બ્રાહ્મણનો તો આ બધો
પ્રપંચ નહિ હોય? એ ચન્દ્રગુપ્તસાથે જ અહીં આવ્યો હતો, માટે આ
બધાં કૃત્યો કદાચિત્ એનાં જ હશે. કદાચિત્ તે વ્યાધરાજાએ જ એને
મગધનું રાજ્ય લેવા માટે અહીં મોકલ્યો હોય, એમ કેમ માની ન શકાય?
હું ઘણો જ મૂર્ખ કે નેત્રો બંધ કરીને બેસી રહ્યો. મારા મનમાં કિંચિદ્
માત્ર પણ શંકા આવી નહિ, કે આવો ભયંકર પ્રસંગ આવવાનો છે !
નીતિમાં એમ કહેલું છે કે, રાજમંત્રીએ સર્વદા જાણે શત્રુઓ ચઢી આવ્યા
હોય, એવી શંકાથી જ રહેવું જોઈએ અને તે સત્ય છે, પણ હવે હું
વિનાકારણ લાંબાં લાંબાં ભાષણો આપતો બેસી રહ્યો છું, એથી શો લાભ
થવાનો છે? ભાગુરાયણ ! તમે ત્રણ ચાર જણે મળીને જે કાર્ય કર્યું, તે
સર્વથા અનુચિત હતું. અને વળી એ પ્રપંચ રાક્ષસે કર્યો એવો લોકોના
મનમાં ભ્રમ ઉપજાવ્યો છે, એ તે વળી તેના કરતાં પણ વધારે અયોગ્ય
છે. હું એ પાપનું પ્રાયશ્ચિત્ત કરવાનો પ્રસંગ તમારે શિરે અવશ્ય લાવીશ,
લાવીશ ને લાવીશ - ત્યારે જ મારા જીવનની સાર્થકતા થશે. તમારા કપટ-
