← એક પરદેશી હતો મુખરડો એકતારો
બનાવટી છે !
ઝવેરચંદ મેઘાણી
સલામો કરૂં બીજના ચાંદને, →




બંદૂકની આડશે આખરી ગાન*[]
Ο

બનાવટી છે !
કેન્યૂટની વાત બનાવટી છે !
કો માનતા ના, ડરીએ જતા ના,
રાજાપણાને અપમાનતા ના,
ગપ્પાં પુરાણાં ગનકારતા ના,
કેન્યૂટની વાત બનાવટી છે. ૧

કમાડ ભીડો, દર દ્વાર ભીડો,
જાળી અને ગોખ તમામ ભીડો,
રે મોરી ને ખાળ ખસૂસ ભીડો,
વાયુ ન પેસે, તરડોય ભીડો.
કમાડ ભીડો. ર


  1. *આ કાવ્ય વાણીસ્વાતંત્ર્ય પર પ્રતિબંધ મૂકતા રાજવીઓની મનોદશા કથે છે.

છિદ્રો બુર્યાં કે ?
બુદ્ધિ તણાં છિદ્ર બધાં બુર્યાં કે ?
વિચારમાં કોઈ તીનું નથી કે?
અક્કલ વિષે એક છીંડું નથી કે ?
છિદ્રો બુર્યાં કે ? ૩

ઘનઘોર તૂટે ?
ચિંતા નહિ, છો ઘનઘોર તૂટે,
આકાશથી વજ્ર ભલે વછૂટે,
વિદ્યુત્ તણાં તેલ તમામ ખૂટે,
તો યે કુબુદ્ધિની ન ટેક તૂટે
છો આભ તૂટે. ૪

બંદૂક સાચી.
બંદૂક સાચી, બીજું જૂઠ સર્વ,
છે આપણો એ અણમોડ ગર્વ,
છે જીવવું વર્ષ કરોડ ખર્વ,
બીજું જૂઠ સર્વ. પ

ગભરાવ છો શું ?
દ્વારો દીધાં તો ય મુંઝાવ છો શું ?
બંદૂકની આડશ છે પછી શું ?

થાકી ગયા ? લો, જરી થાક ખાશું,
ચમકો છો શાને, કહી 'આ શું, આ શું !’
ગભરાવ છો શું ? ૬

આ ચીંથરાં છે.
છાપેલ આ કાગળ–ચીંથરાં છે !
કોણે કહ્યું કે રુધિરે ભર્યાં છે ?
ફફડી ઉઠો કાં? ભડક ક્યહાં છે ?
આ ચીંથરાં છે. ૭

ડરથી નહિ હો !
આંહીં લપાયા, ડરથી નહિ હો !
આ વાંચી લઈએ, ડરથી નહિ હો !
ધ્રુજે કલેજાં, ડરથી નહિ હો !
ગાત્રો ગળે છે, ડરથી નહિ હો !
પ્રસ્વેદ છૂટે, ડરથી નહિ હો !
ભયથી નહિ હો ! ૮