જયા-જયન્ત /અંક ત્રીજો/ પ્રવેશ પાંચમો
| ← અંક ત્રીજો - પ્રવેશ ચોથો | જયા-જયન્ત અંક ત્રીજો - પ્રવેશ પાંચમો ન્હાનાલાલ કવિ |
અંક ત્રીજો - પ્રવેશ છઠ્ઠો → |
☘
અપ્સરાઓ : અમે અખંડ યૌવનની મૂર્તિઓ !
- અમે આશાઉલ્લાસ કેરી ઉર્મિઓ !
- અમે પ્રકૃતિનાં અંગમાંની શક્તિઓ !
- કોઇ લેશો ? કોઇ લેશો ?
- કોઇ લેશો ? કોઇ લેશો ?
- કોઇ લેશો ? કોઇ લેશો ?
- અમે અખંડ યૈવનની મૂર્તિઓ !
- અમે આકાશવાસીઓ,
- દેવોની દાસીઓ,
- પ્રેમની પ્યાસીઓ, જી !
- દેવોની દાસીઓ,
- કોઇ લેશો ? કોઇ લેશો ?
- કોઇ લેશો ? કોઇ લેશો ?
- અમે અખંડ યૈવનની મૂર્તિઓ !
- અમે આકાશવાસીઓ,
મેનકા : ઉર્વશી ! દેવપતિએ આજ્ઞા કરી છે
- તે ઉપવન તો આ જ ને ?
ઉર્વશી : સુરલોકમાં ઉત્સવ પાળ્યો,
- ને દેવરાણીજીએ ફરમાવ્યું છે કે
- ગંગાતીરે બ્રહ્મવનમાં લગ્નોત્સવ છે;
- ત્ય્હાં જાવ, ને મંગલ ગાવ.
- જૂવો, બ્રહ્મકુમારિકાઓ પ્હણે
- સાથિયા પૂરે, વેદી માંડે છે.
- જય હો પૃથ્વીનાં પુણ્યશાળીઓનો.
- બ્રહ્મબાલાઓ ! આજ અહીં લગ્નોત્સવ છે
- જગજ્જેતા જયન્ત કુમારનો ?
એક બ્રહ્મચારિણી : પધારો, સ્વર્ગ માંડો પૃથ્વીમાં.
- આજ અહીં ઉત્સવ છે.
- જગજ્જયિની જયા કુમારી
- આશ્રમ માંડે છે આ વનમાં
- પૃથ્વીની બ્રહ્મચારિણીને કાજ.
મેનકા : (ઉર્વશીને)
- જુઠ્ઠું તો દેવી ન ભાખે.
રંભા : બ્રહ્મવન તો આ જ.
ઉર્વશી : વૃક્ષઘટામાં વેરાઇ બેસીએ;
- હશે તે ઉગશે હમણાં.
બ્રહ્મબાલા : (સ્વગત)
- મ્હારા સ્વસ્તિક તો પૂરાઇ રહ્યા.
ગિરિરાજ : पाहि माम् पाहि माम्, બ્રહ્મર્ષિ !
- પૂર્વાશ્રમમાં ખોટાં આળ ચ્હડાવ્યાં,
- કુલ તજાવ્યું, નગર છોડાવ્યું,
- રાજ્યપાર કીધા, અરણ્યવાસ દીધા,
- કીયે ભવે છૂટીશું અમે
- રાજસત્તાના એ વિધર્મો ?
રાજરાણી : આડકોટ અદીઠ કરવા
- દેશવટો દેવરાવ્યો ત્હમને;
- પ્રભુ માફ કરશે અમને એ?
- મુજ સમી માતાઓનાં વાવ્યાં લણતી
- રડે છે રાજમહેલમાં કંઇક રાજબાલાઓ,
- કે માણે છે પશુતાના પાપવિલાસ.
- રાજવીને નહીં પણ રાજસિંહાસનને
- કુંવરીઓ પરણાવે છે કંઇક રાજમાતાઓ.
જયન્ત : પશ્ચાતાપનાં પ્રાયશ્ચિતથી
- પાપ બળી પુણ્ય જન્મે છે.
- ત્હમે ય તપ ઓછાં નથી કીધાં.
- વનવનનાં તીર્થ ભમ્યાં, ને
- સૌ પુણ્યોદકે પાવન થયાં છો.
રાજરાણી : પણ આ મ્હારી હૈયાહાર,
- જગમાંની એકાકી જીવનદોરી,
- સુખ ન પામે, સંન્યસ્ત લે,
- હૈયું ફાટે છે એ નિરખીને તો.
જયા : માતા ! ત્હારે મ્હને સુખથી શણગારવી છે ને ?
- મ્હારે સુખનો શણગાર છે સંન્યસ્ત.
- તું રડ માઃ સંસારમાં સુખ છે,
- પણ તે પલકદરિયાવ.
- આટઆટલી તીર્થયાત્રામાં યે
- ન દીઠા ત્હેં સંન્યાસનાં અક્ષય્ય સુખ ?
ગિરિરાજ : દંડવત્ કરી ક્ષમા પ્રાર્થે છે
- જયા ! ત્હારો પિતા
- મ્હારા રાજમદની અગ્નિજ્વાલામાં
- તું કુમારીનો નરમેધ કીધો મ્હેં.
જયા : પિતા ! અપરાધી મા કરો.
- મ્હને સુખી કરી આપે.
- મ્હારા આત્માનાં કુન્દન
- તવાયાં મહાતપની મહાજ્વાલામાં
- બ્રહ્મર્ષિએ સત્સંગથી સજીવન કીધી.
- જગત જીતી, ને જીતાડીશ સહુ ને.
- પિતામાતા ! જીવન મ્હારૂં સફલ થયું.
રાજરાણી : માગી ત્યારે જ અર્પી હોત
- એ મહાત્માને મ્હારી મીઠડી,
- તો ન ઉગત દુઃખનાં ઝાડ
- ત્હારે, એમને, કે અમારે માથે.
- વિધિનાં વાવ્યાં હશે,
- હાથે અમે જલ સીંચ્યાં,
- ને પીરસ્યાં સહુને એ ફાલ.
જયન્ત : રાજમાતા ! કુમારીને ન પરણાવી
- એ જ ત્હમારા પરમ આશીર્વાદ.
- નામ માત્ર જયન્ત હતો
- હું પૂર્વાશ્રમમાં.
- દેશવટો વેઠ્યો; જગત જીત્યો;
- તપસુદ્ધિથી વિશુદ્ધ થયો.
- આજ છું તે ત્ય્હારે ન હતો;
- ને તેથી આજ પામું છું
- તે ત્ય્હારે ન પામ્યો.
ગિરિરાજ : સ્નેહનાં ઝરણ આડી પાળ બાંધી
- નથી સુખી થતાં માતાપિતા,
- કે નથી સુખી કરતાં સન્તાનોને.
- સુણજો, એ સજ્જનો જગતના !
- અમારી કથાની આ મન્ત્રઘોષણાઃ
- સન્તાનના સ્નેહને ઉછેરજો,
- વાળજો, પરિશુદ્ધજો;
- પણ ઉચ્છેદજો મા.
કાશીરાજ : નવખંડના આર્યકુટુંબની ઓ માતા !
- ક્ષમા કરજો આ રાજઅહમ્ ને.
- વીસરજો પૂર્વની કથની;
- ને જીત્યાં તેમ શીખવજો જીતતાં.
જયા : તીર્થરાજ છો, સદા પુણ્યવન્તા જ છો.
- સાધુઓના શિરછત્ર છો, રાજવી !
- એ રાજધર્મનું પરિશીલન જ છે
- જગતના જયનો રાજવિધિ.
- બ્રહ્મરાણીજી જગાવશે બ્રહ્મઘોષણા
- વારાણસીના દેવમન્દિરો ગજવી ગજવી,
- બે પડશે પડઘો સર્વત્ર નરલોકમાં.
કાશીરાજ : ગિરિરાજ ! સાંભળી લ્યો ગિરિદેશ.
- ગયું હોય તો માગી લેજો.
- પણ હા ! રાજવી !
- ગયા દિવસો ક્ય્હાંથી વાળીશ ?
- વેઠેલાં વિતકો કેમ વિસરાવીશ?
- રાજમાતા ! પગલાંથી પાવન કીધી
- મ્હારી વારાણસીની વાડીઓ.
- સિધાવો, ને પાઠવજો અમ કાજે
- ગંગોત્રીનાં પુણ્યોદક સદા.
- ત્હમારે દાને અમારી તરશ છીપશે.
- જયા અને જયન્ત જેવાં
- જન્માવજો જગજ્જેતા દેવસન્તાન,
- ને મોકલજો અંહી
- વારાણસીનાં મન્દિરો ઉદ્ધારવા.
ગિરિરાજ : રાજેન્દ્ર ! શકુન્તલાના કુમાર ભરતે
- દીધું નામ આર્યાવર્તને,
- અને ત્હમે ધર્યું છે જ્ઞાનછત્ર
- આ દેવભોમને માથે.
- ત્હમારૂં કર્યું નવ થાય કોઇથી.
- સિન્ધુ નદને તીરે તક્ષશિલા,
- ને ગંગા નદને તીરે કાશીના મઠ.
- જ્ઞાનક્ષેત્ર માંડ્યું છે મહીતલમાં,
- ઓ તીર્થરાજના રાજવી ! ત્હમે.
જયન્ત : મુહૂર્તનો સમય થતો આવે છે;
- પધારો હરિજન સહુ વટકુંજમાં.
- (વિશ્વયાત્રા કરતા દેવર્ષિ પધારે છે.)
દેવર્ષિ : આજ બ્રહ્મવનનાં તીર્થ કરીશ.
- અહો ! આ તો જયા ને જયન્ત !
- મ્હારાં આત્મસન્તાનો !
- કલ્યાણ થાવ સહુનું.
- આજ શો ઉત્સવ - અહા! સ્હમજ્યો.
- જયા જગત જીતી,
- ને જગજ્જયિની બ્રહ્મચારિણીઓ કાજે
- બાંધે છે બ્રહ્મમઠ આ બ્રહ્મવનમાં.
ગિરિરાજ : આપનું વેણ ઉથાપવા મથ્યું અમે;
- પણ વિધિ યે ન ઉથાપી શક્યો
- બ્રહ્મમૂર્તિનું એ બ્રહ્મવાક્ય.
- જયાની દેહ ન વટલાઇ.
રાજરાણી : જયન્તને ન પરણાવી,
- તો જોગણ થઈ મ્હારી કુમારી.
દેવર્ષિ : द्वा सुपर्णा सयुजा सूखाया
- समानं वृक्षं परिपस्वजाते,
- એ મન્ત્ર આજ સિદ્ધ થયો.
- બે કાંઠે બે આશ્રમ,
- પૃથ્વીને પાળતી બે પ્રભુપાંખો જેવા;
- ને વચમાં પુણ્યજલવન્તી જાહ્નવીઃ
- બે હાથ વચ્ચે જગતનું જાણે હૈયું.
- ઉઘડશે હવે વિરાટનાં મન્દિર
- અવનીનાં અભાગિયાને માટે પણ.
- રાજમાતા ! ઋતુએ ફળ પાકે છે.
- ન સોંપી તે કાળે જયન્તને;
- હવે જીવનશેષ ઉછરશે
- એક જ વૃક્ષે એ બે પંખી.
- જીત્યાં ને જીતાડશે સહુને.
મેનકા : જય જગતનાં દેવલોકનો.
- સુરલોકની અમે અપ્સરાઓ છીએ.
- સુરપતિએ પાઠવ્યાં છે મને, દેવર્ષિજી !
- આજના લગ્નમહોત્સવમાં મંગલ ગાવા.
દેવર્ષિ : પધારો દેવપગલે.
- સુરપતિ સંસારની સંભાળ લે છે.
- સંસારનાં ત્ય્હાં સૂધી સદભાગ્ય છે.
- ગાવ બ્રહ્મબંસરીનું મંગલ ગીત.
મહીષિ : (કાશીરાજને)
- આર્ય ! લગ્નમહોત્સવ છે આજે ?
અપ્સરાઓ : પરમ શબ્દ એ સુણો,
- હો ! પરમ શબ્દ એ સુણો,
- બોલે બ્રહ્માંડે બ્રહ્મબંસરી તણો ;
- રટે આનન્દ આનન્દ સ્થૂલસૂક્ષ્મનાં કણોઃ
- પરમ શબ્દ એ સુણો.
- એ શબ્દ કો ગહન આત્મિક વાણ બોલે,
- એ શબ્દ વીંધી ત્રણ લોક અપાર ડોલે.
- મન્દ મન્દ જેમ ફોરે મધુર ફૂલડાં, સખિ !
- ચન્દ્ર ચન્દ્ર જેમ વહે અમૃતચન્દ્રિકા, સખિ !
- એવી ધીરી,
- એવી ધીરી ઓ અધીરી ! બજે બ્રહ્મબંસરી;
- પરમ શબ્દ એ સુણો.
- માની મહાસમય માનવભાગ્યનો, હો !
- કલ્યાણમંગલ ભણે સુરમંડલીઓ.
- ગાજે દેવતાનાં દુંદુભી આનન્દનાં;
- ગીત નન્દનનાં નન્દિની ને નન્દનાં;
- ઉડે પડઘો અનન્તતાની ઝાડીમાં ઘણો,
- ઝીણી તારલીનાં કિરણ સરિખડો ઝીણો ઝીણો;
- પરમ શબ્દ એ સુણો.
જયન્ત : જયા ! દીક્ષા લે બ્રહ્મચારિણીની
- દેવોના યે દેવર્ષિ પાસેથી.
- રાજકુમારી ખીલી બ્રહ્મકુમારી થા.
દેવર્ષિ : રાજકુંવરીની કળીમાંથી જ
- બ્રહ્મકુંવરીનાં ફૂલ પ્રફુલ્લશે.
- જયા ! આ ત્હારા મઠનો પાયો,
- નીચે લખ્યું છે 'પુણ્યજીવન.'
- ને ત્હારો મન્દિરધ્વજઃ
- ઉપર લખ્યું છે 'જીવનસિદ્ધિ.'
કાશીરાજ : પણ, બ્રહ્મબાલે !
- શું શું કરશો આ મઠ માંડીને ?
જયા : રાજેન્દ્ર ! ગંગાએ મ્હારી અશુદ્ધિ ધોઇ,
- મૈયાએ મ્હને પવિત્રતા પાઇ;
- એ પવિત્રતા પસરાવીશ પૃથ્વીમાં.
- સ્હામે તીરે છે જયન્તની રામવાડી.
- ત્ય્હાં છે વીર રસનાં મહાકાવ્ય;
- અહીં જન્મશે શૃંગારના કાવ્યશણગાર.
- ત્ય્હાં છે બ્રહ્મોપનિષદ;
- અંહી અવતરશે બ્રહ્મકવિતા.
- પ્રભુની આજ્ઞા છે સુન્દરીસંઘને કે
- જગત જન્માવવું ને ધવરાવવું.
- આ મઠમાં કામધેનુઓ ઉછેરીશ;
- એ કામધેનુઓ નરલોકને ધવરાવશે,
- ને માનવીનાં દેવ ઉછેરશે.
- અવનીને અમૃતમેઘથી સીંચશે,
- ને અમરો ઉતરશે વાડીએ વાડીએ.
રાજરાણી : કુંવરી તો મ્હારી લોકમાતા થઈ !
- સિંહાસનને પરણવા કરતાં મઠ માંડવો
- -આવડે તો તો - સો ગણો સારો.
નૃત્યદાસી : જોગીડા ! વસમી આ વનની વાટ.
- વસમી-વસમી-
- વસમી આ વનની વાટઃ
- જોગીડા ! વસમી આ વનની વાટ.
- વસમી-વસમી-
- નથી વડલા કે વિસામા વનમાં;
- નથી નદીઓને ઘાટઃ
- જોગીડા ! વસમી આ વનની વાટ.
- આથમે દિન, પણ કદી યે ન આથમે
- અન્તર કેરા ઉચાટઃ
- જોગીડા ! વસમી આ વનની વાટ.
જયા : ત્હારાં તપ નિષ્ફળ નહી જાય, તાપસી !
- ત્હને પરમ વિસામો સાંપડશે.
નૃત્યદાસી : યોગિની ! અહીયાં યે
- અપ્સરાઓ તો નાચે છે.
દેવર્ષિ : વસ્તુ પાપ નથી, તપસ્વિનિ !
- વસ્તુની વાસનામાં પાપ છે.
- વિલાસ અનિષ્ટ નથી;
- વિલાસની તૄષ્ણા અનિષ્ટ છે.
- વિલાસભાવના સંયમનિગ્રહ
- તે સંસારીઓનાં બ્રહ્મચર્ય.
- સકામનિષ્કામના ભેદ ભણજે હવે,
- એટલે સર્વ સ્હમજાશે.
- વાંછવું, ને મળ્યું માણવું
- એ ભાવ એક નથી કદ્દી યે.
- જનક વિદેહી વૈભવ વહતા,
- તે વૈભવને યે વિશુદ્ધિથી રંગતા.
જયા : બ્રહ્મર્ષીજી ! દેવર્ષિજી ! આદેશ
દેવર્ષિ : જયા ! આજ સૂધીની અવધ
- એળે નથી ગઇ ત્હારા જીવનની.
- આવ, વત્સે ! ઓઢ આ તેજ ઓઢણી.
- એવી જ રહેજે ઉજ્જવળ
- કર્મ વચન ને ભાવથી સર્વદા.
- અન્તર જેવું ઓઢણું રાખજે,
- ને ઓઢણા જેવું અન્તર;
મહીષિ : (કાશીરાજને)
- આર્ય ! એ કેમ સંભવે ?
- હીરા ને મોતી ભર્યાં મ્હારાં અમ્મર;
- કેવાં અન્તરનાં રત્નઅમ્મર
- ક્ય્હાં મૂલવવાં મ્હારે ?
જયા : દેવર્ષિના આશીર્વાદથી,
- બ્રહ્મર્ષિના શિક્ષામન્ત્રોથી,
- બ્રહ્મદીક્ષા મ્હારી સફળ કરીશ;
- બ્રહ્મ માંડીશ બ્રહ્માંડને પાટલે.
દેવર્ષિ : કુમારી જયા ! કુમાર જયન્ત !
- ન્હાનાં હતાં બીજના દાણા ત્હમે,
- ત્ય્હારે જોયું હતું ત્હમારી કીકીઓમાં.
- દીઠો હતો ત્ય્હારે આજનો ઉત્સવ.
- આશાના મ્હારા એ આંબા મ્હોર્યા.
- જીત્યો હું વિશ્વને,
- અને વિશ્વનાં મહાબલોને;
- મ્હારાં શિષ્ય મ્હને જીત્યાં.
- આત્મા ઉભરાય છે આનન્દે
- અવનીના એ ઉત્કર્ષ નિહાળીને.
- આજે મ્હેં યે જીવનસિદ્ધિ સાધી.
- વાંછ, જયન્ત ! વરદાનઃ લે, જયા !
- માગો મ્હારાં સર્વ પુણ્યનો ભંડાર.
જયન્ત : એ એક જ આપો, દેવર્ષિ !
- લોકના આત્મા ઊણા ન રહે.
જયા : એ એક જ આપો, દેવર્ષિ !
- સંસારીઓના સંસાર ઊણા ન રહે.
દેવર્ષિ : તથાસ્તુ, મ્હારાં આત્મસન્તાનો !
- મથશે ત્હેમને મળશે
- ત્હમે માગ્યાં તે સર્વ ધન.
- કાશીરાજ ! અમૃત ચોઘડિયું છે;
- માંડો શેષ માથે આશ્રમનો પાયો.
- વત્સે જયા ! ઓઢો આ તેજચૂંદડી.
દેવર્ષિ : (જયન્તને જયાને દાખવીને)
- એ જ નૈષ્ઠિક બ્રહ્મચારી,
- એ જ નૈષ્ઠિક બ્રહ્મચારિણી;
- બ્રહ્મધામનાં પુણ્યદીવડાંઓ !
તેજબા : અહો! દૂર દૂર દૂરના દરવેશ ! હો યોગીન્દ્ર !
- આપો દેવના યે દેવના સન્દેશ, હો યોગીન્દ્ર !
- અહો ! દુઃખિયાને એક દેવબોલ, હો યોગીન્દ્ર !
- આપો માનવીને એક બ્રહ્મકોલ, હો યોગીન્દ્ર !
- અહો ! અધૂરાં પૂરાય એવી આશ, હો યોગીન્દ્ર !
- આપો અન્ધારાં ઉજાળે એ ઉજાસ, હો યોગીન્દ્ર !
- અહો ! સદન સદન પુણ્યના સુવાસ, હો યોગીન્દ્ર !
- આપો પ્રાણ પ્રાણ પ્રભુજીના વાસ, હો યોગીન્દ્ર !
દેવર્ષિ, બ્રહ્મર્ષિ, જયા : તથાસ્તુ, તપેશ્વરી ! તથાસ્તુ !
તેજબા : ભાખો, ઓ જગતનાં કલ્યાણકર્તાઓ !
- પુકારો પૃથ્વીનાં પડમાં,
- હાકલ મારો મનુષ્યના હૈયાહૈયામાં,
- કે નથી સર્વને માટેનાં આ વ્રત.
- પરમ ઇન્દિયનિગ્રહી,
- મહારથી આત્મવિજેતા,
- વિપુલ વૈરાગ્યસંપન્ન જોગીરાજ
- એ જ કે અધિકારી નૈષ્ઠિક બ્રહ્મચર્યનાં.
દેવર્ષિ : એ જ સૂત્રો વ્રતનાં, તપેશ્વરીજી !
તેજબા : દિલમાંના દૈત્યોને જીતે,
- વિષ્ણુદેવ દે જયધનુષ્ય જેને,
- જીવનના ચાપ ઉપર
- લક્ષ્યવેધી શર માડે,
- ને મુક્તિપરાયણ બ્રહ્મદૃષ્ટિ સાધે,
- એ જોદ્ધાનો જય હો બ્રહ્માંડભરમાં.
સર્વે : તથાસ્તુ ! તપસ્વિની ! તથાસ્તુ !
તેજબા : બોલો, સહુ આશ્રમવાસી ! બોલો;
- જય બ્રહ્મજ્યોતિનો,
- જય બ્રહ્મચારીઓનો,
- જય બ્રહ્મચારિણીઓનો.
- જય ! જય ! જય !