૩૭. शिवास्ते पंथाः
રવિવારના ઢળતા બપોર હતા, અને રાડિયો જેલર એકાએક જેલ પર ધસી આવ્યો.
“લુક હિયર ! દેખો ઇધર !” જેલરે મોંમાં હોકલી દબાવતે દબાવતે પોતાના વોર્ડરોને એક કાગળ દેખાડ્યો. “ઇસકા નામ સચ્ચા મેજિસ્ટ્રેટ : આજ ઇતવાર હૈ તો ભી છોટે સા’બ આરામ નહીં કરેગા ! દેખો, વો બદમાસકો પકડેગા, પકડેગા !”
“શું છે પણ, સાહેબ ?” વોર્ડરો પૂછવા લાગ્યા.
“ગરબડ નહીં !” જેલરે વોર્ડરને હુકમ આપ્યો, "જાવ, તહોમતદાર અજવાળીકો છોટે સા’બકા બંગલા પર લે જાઓ.”
“અરે સા’બ, આજ આતવાર…”
“હાં હાં, મેં ગધ્ધા નહીં હૂં, સમજતા હૂં. જાવ, લે જાવ; છોટે સા’બ તહોમતદારકી ‘પ્રાઈવેટ એન્ડ કોન્ફિડેન્શિયલ’ તપાસ કરનેવાલા હૈ. વો બદમાશકો પકડેગા — ભાઇ, મૈંને તો કહા હૈ કે પકડેગા જ પકડેગા !”
મેજિસ્ટ્રેટ તરીકે શિવરાજે જેલરને અમલદારી તુમાર જ લખ્યો હતો : “બાઈ અજવાળીની વધુ તપાસ માટે અહીં બંગલે એને હાજર કરવી.”
રવિવારની સાંજ નમતી આવે છે. તહોમતદાર ખુદ સાહેબની જ પાસે છે, એમ સમજી પહેરેગીરો ચાઊસની ઓરડીમાં નિરાંત કરી બેઠા રહ્યા. અંદર ઉપરને મેડે શિવરાજ જાણે કે બાઈ અજવાળીની તપાસ કરી રહેલ છે.
બંગલાની મેડી ઉપરના એકલ ઓરડામાં બેઠેલા રામભાઈ અને શિવરાજની સામે અપરાધીના વેશે ઊભેલી અજવાળી પૃથ્વી પર સ્થિર નહોતી, બેમાંથી એકેનીય સામે જોવાની એની હિંમત નહોતી. એના અંતરના હરિયાળા કિનારા પર જાણે હરણાં ચરતાં હતાં. એ સુખસમાચારની જ આશા લઈને ઊભી હતી.
થોડી વારની ચુપકીદી તૂટી અને શિવરાજના મોંમાંથી શબ્દો પડ્યા : “અજવાળીબાઈ, તમને છોડી મૂકવામાં આવે છે. તમે નિર્દોષ છો.”
અજવાળી બોલી નહીં.
“કેમ, તમે નિર્દોષ જ છો ને ? તમને વગરવાંકે ખૂબ દુઃખ દીધુંને અમે ?” શિવરાજ એના મોંમાંથી કોઈક આભારભીના બોલની ઝંખના કરતો હતો. આવડું મોટું મુક્તિદાન અને આત્મસમર્પણ એક જ બિંદુ અહેસાનનું જળ યાચી રહ્યું હતું. પ્રેતોની દુનિયામાં એવા ‘જન’ હોય છે જેનો પ્રાણ પ્યાસે તરફડતો હોય છતાં જેનું ગળું કાંટાની શૂળની ટોચે હોય છે. એની પર પડતું એકાદ ટીપું જ એ પી શકે છે.
અજવાળી માંડ માંડ બોલી શકી :
“મને તો બોને કહ્યું તું કે અંજુડી, તને સા’બ છોડી મૂકશે. તમે દયાળુ છો તે છોડો છો. હું બીજું શું કહું ?”
“બસ, એટલું બસ છે. બોલો, હવે તમારે ક્યાં જવું છે ?”
“મારી મા આગળ.”
“એમાં મુશ્કેલી છે. તમારો બાપ તમને ઘરમાં નહીં પેસવા આપે. તમારાં માને એ મારી નાખતા હતા એટલે અમે એને બીજે ઠેકાણે મોકલી આપેલ છે. તમે ત્યાં જવા માગો છો ?”
૧૫૩
