આપ્યું. સાંઈબાપુની સામે ઊઠનારો મેરિયો સેકેટરીની કચેરીએથી અપમાન પામીન પાછો વળ્યો. સાંઈ સાથે પણ એને ટપાટપી બોલી ગઈ.
બીજે દિવસે ગામ સમસ્ત જોઈ રહ્યું : સાંઈએ પચાવી પાડેલા એ તકરારી ખેતરની અંદર જ મેરિયોનાં અને એના નાના ભાઈનાં ઘેટાં ચરી રહેલાં છે અને એની ચોકી કરતો મેરિયો ખભે બંદૂક નાખીને ઊભો છે. એની કરડી આંખોની સામે ઊભવા કોઈ ન ડોકાયું.
થોડા દિવસ તો વાત ત્યાં અટકી ગઈ. પણ મેરિયોના સંસાર ઉપર ધિક્કાર, અદાવત અને ધાકની કાળી વાદળીઓ ઘેરાવા માંડી. એક પછી એક ગામલોક એની સરાઈએ આવતું બંધ થયું. પનિયારીના ઘેરા ઊમટતા તેને બદલે ફુવારાની ટાંકી પર કાળા કાગડા જ કળેળવા લાગ્યા. અહોરાત કલકલ નાદ કરતું એ જળઝરણું હવે તો ફોગટના જ સાદ પાડી રહ્યાં હતું. નિમક-તમાકુ લેવા પણ લોકો પરગામનો પંથ કરતા થયા. મેરિયોની રોજિંદી મિજલસો ઉજ્જડ બની, ગાણાંબજાવણાં બંધ પડ્યાં. ગામનાં પ્રેમીઓની જુગલ જોડીઓ નાચ રમવા આવતી અટકી ગઈ. લોકો એનાથી તરીને ચાલવા લાગ્યાં, એમ કરતાં તો ગામે બહિષ્કારની એવી તો ભીંસ આ વરવહુને દીધી, કે જીવતર કડવું ઝેર થઈ પડ્યું.
“આ એકાએક શું બની ગયું ?” બાઘોલા જેવો બની મેરિયો બેટીનાને પૂછવા લાગ્યો.
ઓરતે ફફડતે કલેજે ફોડ પાડ્યો : “લા જેત્તાતુરા ! વહાલા મેરિયો ! સાંઈનાં જ એ કામાં છે. એણે લોકોને કહ્યું છે કે તમારી કાયામાં શયતાનનો વાસો થયો છે. લોકો તમને અસુર સમજીને છેટા નાસે છે.”
‘લા જેત્તાતુરા ! - શયતાનનો વળગાડ !’ – ફક્ત ઇટલીનો વતની જ આ શબ્દોની ભયાનકતા સમજી શકે છે. સાંભળીને મેરિયોનો શ્વાસ ઊંડો ઊતરી ગયો.
ફરી વાર એણે પોતાની જૂની મહેફિલો યાદ કરી. ગામલોકો મારી ગોઠ ખાવા ટોળે વળતાં, તો હું ફરીને ગોઠનાં નોતરાં આપું, એમ વિચારીને એણે પહાડના શિકારની મિજબાની પાથરી. ઢોલ-પાવાનાં ઇજન-નાદ બજાવ્યા. પણ મહેફિલ માણવા કોઈ ન આવ્યું. જમણનું મેજ સૂનું પડ્યું.
કોઈ અસ્પૃશ્ય રક્તપિત્તિયા જેવો, લોકોને મન કોઈ ઓછાયો પણ ન લેવા સમાન ભયાનક પ્રેત જેવો, સહુને તજેલો મેરિયો એકદિવસના અસ્તિકાળે ગામની નિર્જન બજારમાં નિષ્ફળ આંટો મારીને ઘેર આવ્યો છે. બહિષ્કારના વેરાન જીવનમાં કોઈ એકાદ ગામજનની મીઠી મીટ સુધ્ધાં એણે દીઠી નથી. લમણે હાથ ટેકવી, માથું ઝુકાવી મૂંઝાતો-ગૂંગળાતો એ ચોગાનમાં બેઠો છે, પ્યારાં ગામવાસીઓએ વિનાઅપરાધે જીવતું મૉત નિપજાવ્યું છે. રાતીચોળ સંધ્યાની અંદરથી જાણે કે અપકાર, કૃતઘ્નતા અને દુર્જનની નિષ્કારણ દુશ્મનાવટની રક્તધારાઓ ઝરી રહી છે ત્યારે બેટીનાએ એના માથાના વાળ પર મીઠો પંજો પસારીને કહ્યું, “પ્યારા મેરિયો, બેમાંથી એક રસ્તો નક્કી કરી લ્યો : કાં તો જઈને સાંઈબાપુનાં કદમ ચૂમી લો, નહિ તો પછી ફરી વાર ગામ છોડીને આપણે ભટકવા નીકળી જઈએ. ભટકી-ભટકી આવરદા પૂરી કરશું.”
“સાંઈનાં કદમ ચૂમું ? – હું એ શયતાનનાં કદમ ચૂમું ?” બેઠક ઉપર મુક્કો લગાવીને લાલઘૂમ મેરિયો પુકારી ઊઠ્યો : “ના, ના, હું મારું પ્યારું ગામ પણ નથી છોડવાનો. હું એની છાતી પર બેસીને જીવીશ. એ મને શું કરવાનો હતો ? અહીં ક્યાં હવે મારે ‘કાળા પંજા’થી ડરવાનું હતું કે હું ગામ છોડું ?”
