હાથ પછવાડે રાખો ! મુલાકાત કરવા આવનાર કેદીઓ, તમે જો તમારા હાથ પછવાડે નહિ રાખો તો તમારી હાલત વાલિયા કોળીના જેવી બનવાની.
વાલિયાની વહુ હમણાં જ મુલાકાતે આવીને ગઈ. હોંશે-હોંશે એ નાની દીકરીને સાથે તેડી લાવી હતી. વાલિયા કોળીની દીકરી, ચોરની દીકરી, એને ચતુરાઈ તો ક્યાંથી હોય ! ગંદા ઉઘાડા પગ હતા: એક ફાટેલું કેડિયું પહેરાવ્યું હતું. પણ માથા ઉપર એ ગુલાબી રંગની સોનાસળીનો કટકો ક્યાંથી ઓઢડેલો હશે ? મને તો જોતાં જ લાગ્યું કે જાણે સ્મશાનમાંથી ઉઠાવી લીધેલો એ નવોનકોર ટુકડો વાલિયાની વહુએ વેચાતો લઈ લીધો હશે.
ઉંદરિયાળા, ગૂમડે સડી પડેલા માથામાં એક તો વાળ વિનાનો મૂંડો અને તે ઉપર ઓઢડેલી ગુલાબી સોનાસળી ! આંખોમાં ચીપડા: નાકમાં લીંટ: વણનહાયા શરીર પર વળી ગયેલી છારી: ગંધાતું મોઢું: વાહ, શાં રૂપ વાલિયા કોળીની છોકરીનાં ! મા જરા ઠીંગણી ખરી ને, એટલે મારા સુધી છોકરી પહોંચે નહિ; છોકરી એના બાપને જોવા સારુ તલખે, એટલે માએ એને બે હાથે તેડી ઊંચી કરેલી. છોકરી મારી આરપાર ઑફિસમાં નજર કરતી હતી. હેં મા, બાપો આંહીં રહે છે ? આ ઘર મારા બાપનું, હેં માડી ? અહા ! આંહીં તો ખુરસીઓ છે, કબાટ છે, ચૂનાની ધોળી ભીંતો છે. બાપો આવા રૂપાળા ઘરમાં રે’ છે, હેં માડી ? – આવુંઆવું એ મનમાં ને મનમાં બોલતી હતી. તમને કોઈને એ સંભળાય; હું સાંભળતી હતી.
ત્યાં વાલિયો કોળી આવી પહોંચ્યો. આજ મારા ઉપર પાંચ-પાંચની ભીડાભીડ નહોતી. વાલિયાને જોતાં જ પેલી ગંદી ગોબરી અને કદરૂપી
