છોડ્યું મેં તો કુદરત મહીં એકલા ખેલવાનું,
નિર્માયું તે મુજ મન ગમ્યું કોટડીમાં પુરાવું;
બીજાં જેવી મુજ હૃદયની કાંઈ પીડા નથી આ,
અશ્રદ્ધા કે મરણ દુઃખનાં કાંઈ અશ્રુ નથી આ.
હા! જીવે છે પણ હૃદય ના ગન્ધ આપી શકે તે,
હું જીવું છું મુજ જિગરને ખાકમાં ભારવાને!
એ ચાહે છે મુજ હૃદયને તેટલો હુંય ચાહું,
એ ચ્હેરો તો કુદરત મહીં સર્વમાં જોઉં છું હું.
ત્હોયે એ તો જીવિત વહશે અન્ય આધીનતામાં!
રે! આ મ્હારૂં જીવિત વહતું અન્ય આધીનતામાં!
ઇચ્છા જૂદી અમ હૃદયની ઈશની જૂદી ઇચ્છા!
એ નિર્માયા અજબ દુખિયા ખેલ આધીનતાના!
રે! પંખીડાં! મધુપ, શશી રે! ફૂલડાં બાપલાં હા!
રે! શું સ્હેશે તમ હૃદય સૌ આમ આધીનતામાં?
સ્હેજો સ્હેજો પણ હૃદય સૌ પૂર્ણ આધીન ર્હેજો,
લ્હાવો લેજો દિલ સળગશે ત્હોય આધીનતાનો.
સ્વચ્છન્દી છો સુખ સમજતાં શુષ્ક સ્વાતન્ત્ર્ય માંહીં,
એ શું જાણે પ્રણયી દિલની વાત આધીનતાની?
દુઃખે સુખે દિલ થડકતાંથાય આધીનને જે,
તે લ્હાણું તો હૃદયરસનું માત્ર આધીન જાણે.
૨૯-૫-૧૮૯૬
અર્પણપાત્ર
દેવિ! મ્હારા હૃદયરસની લ્હેરીઓથી ગળીને
દેવિ! ત્હારા હૃદય ઉદધિઊર્મિઓમાં મળી જે,
દેવિ! મ્હારી હૃદયસરિતા ગાય તે કાંઈ મીઠું,
ઓહો! એ તો તુજ હૃદયના તાનનું ગાન,દેવિ!
વ્હાલી! તેની ઉપર કરજે કાંઈ દૄષ્ટિપ્રસાદ,
ઝીલી લેજે હૃદય ઝીલતાં સ્નેહનું અશ્રુ, વ્હાલી!
મ્હારી પાસ તુજ હૃદયને અર્પવા અશ્રુ માત્ર,
અર્પ્યું, વ્હાલી! જીવિત ગણજે અર્પતાં અશ્રુ એક.
