હૃદય એ ઉપમાનોપમેય છે, કારણકાર્યનો સંબધ છતાં. પવન તેમ
જ ઉલ્લાસાદિક ભાવ વ્યઙગ્ય છે; સ્પષ્ટ શબ્દમાં દર્શાવ્યા નથી.
શ્લોક ૧૨.—ચરણ ૧.
‘હા’ એ બે માત્રા વધારાની છે–ચૉથા ચરણના માપનું જ પ્રથમ ચરણ છે; તે સહેતુક છે. ‘હા’ એ ઉદ્ગારમાંથી પ્રગટ થતા ભાવની તીવ્રતા દર્શાવવા માટે આમ પદ્યરચના જરાક ફેરવીછે.
બુલ્બુલ — કાલું મીઠું લવતી બાળકીને બેલ્બુલ કહ્યુંછે.
ચરણ ૨. કૂજતું — પક્ષીઓના જેવા ગાનને કૂજન કહે છે.
કલરવ — કાલો મધુર (કલ) અવાજ (રવ).
ચરણ ૩. એ અમી – ત્હારું કાલું કૂજન.
શ્લોક ૧૩.
બાળકીનાં મીઠાં કૂજનને લીધે જ આ લોકમાં સ્વર્ગનું તેજ ઝળક્યા જેવો આનન્દ થાય એમ ભાવ છે.
શ્લોક ૧૪, પૂર્વાર્ધ.
માતાઓ વ્હાલના ઊભરામાં અસમઝણાં બાળકને પોતે જ સમઝે હેવી વસ્તુઓ બતાવી ત્હેમાં આનન્દ મેળવતાં કલ્પેછે એ સુપરિચિત છે.
પરંતુ ઉત્તરાર્ધમાં એ શુક્રકણી કરતાં પોતાની બાળકીને અધિક સુન્દર કહેવા માટે પૂર્વાર્ધમાંની વાતનો ઉપયોગ થયો છે.
