“કુમુદ ! મ્હારી કુમુદ ! ત્હારું અભિજ્ઞાન હવે સંપૂર્ણ થયું ! મધુરી
અને મધુર કુમુદ તે એક જ ! હવે એને પળવાર વધારે આમ વ્હીલી
રાખવી ને તરફડીયાં મારતી જોવી એ મ્હારાથી નહી બને ! પ્રમાદધનના ઘરમાં એમ જોવું તે જ ધર્મ હતો - હવે તેમ જોઈ
ર્હેવું એ જ અધર્મ છે” – છેક વસન્તગુફાની બારી સુધી પગલું
ભર્યું. કુમુદ ગાવાની લ્હેમાં હત નહી તો અવશ્ય તેને જોઈ શકત.
તે ઉભી થઈ અને સામી રવેશ ઉપરથી દેખાતા ચંદ્રને જોઈ રહી –
એ ચંદ્રને જ ક્હેવા લાગી – કોમળ હથેલીઓ જોડી નમસ્કાર કરી
ઉભી રહી ને ચંદ્રને જ ક્હેવા લાગી.
- “સેવે દૃષ્ટિથી શશીને કુમુદ !
- “જુવે દૂરથી ને બને ફુલ્લ!
- “છોડી મલિન મદનના ઉપાધિ,
- “દૃષ્ટિસેવા પ્રભુની કરું આવી,
- “તે હું ભાગ્ય ખોયેલું પામું,
- “બોધ શાન્તિ સુધાપાન જાચું.
- “રહ્યો મનમાં મને ક્ષોભ ઝાઝો,
- “શાંત પડતા ઉછળતો પાછો.
- “મુક્ત કરવા તેમાંથી સમર્થ
- “એક પુરુષ તમે, નહી અન્ય !”
સરસ્વતીચંદ્રનું હૃદય હાથમાં ન રહ્યું – તેણે બારીના ઉમરા ઉપર પગ મુક્યો - પણ કુમુદની દૃષ્ટિ તો આકાશના ચંદ્ર સામી જ હતી. તે ભાનમાં ગાતી હતી કે બેભાન લવતી હતી તે સમજાયું નહી. ભાનમાં હોય તો સરસ્વતીચંદ્રને દીઠા વિના ર્હે ?
- “તપ ભગ્ન તમારું કરવા,
- “યોગીરાજ, આવી નથી હું આ.
- “તપક્ષેત્રની વાડ વધારું,
- “પશુમાત્રને દૂર જ ક્હાડું !
- “ક્ષેત્રમધ્યે રહી કૃષિ કરજો !
- “વિધહીન જ તપ આદરજો !”
કુમુદ સરસ્વતીચંદ્રના સામી ફરી, તેની આંખ આની આંખ સામે ઉભી રહી પણ જોતી હોય એમ દેખાયું નહી. એના સામી ઉભી રહીને
