મુલક ઢંઢોળો !
ત્રીસ વર્ષની જુવાન રાજ-વિધવા ઉનાળે ચોમાસે પોતાના દરિયા-તીરના બંગલાઓમાં લપાઈ જતી ને સમુદ્રનાં પાણીના ઉન્મત્ત ઉછાળા નિહાળતી. દરિયો એને મદિરા પિવાડતો. પછી એ પોતે જેમને સૂરાની પ્યાલીઓ પાઈ શેકે તેવા મરદોની શોધ કરાવતી.
શ્રાવણી મેળાઓને સમય હતો. બંગલાથી અર્ધાક ગાઉ ઉપર તંબૂડીઓ ખેંચાતી હતી. સ્થંભો ઊભા થતા હતા. વેરાન સીમોના સૂકા શોક-વેશ ઉતરીને નીલાં પટકૂળોની સજાવટ થઈ ચીકી હતી. ગોડિયાના ઢોલ અને વાદીની મોરલીઓ ગામગામને કેડેથી કસુંબલરંગી ' મનખ્યા 'ને સાદ કરતી હતી. રાણીની આગમાં ઘી રેડાયું હતું.
રાણી મેળો જોવા ગયાં.
કનાત ભીડેલી ગાડીમાં બેઠે બેઠે રાણીજીએ ઊંચા દોર પર છલંગો મારતું એક બિહામણું યૌવન દેખ્યું. રૂપથી થાકેલીએ કદરૂપતા ભાળી. કદરૂપતાને કામદેવ કરી હોંકારા આપતી અંધતા દેખી. બુઢ્ઢો, ઝંડૂર અને બદલી ત્યાં નટવિદ્યા બતાવતાં હતાં.
પગે ઘૂઘરા બાંધીને બે જુવાનિયાં ઊંચા દોર પર નાચતાં હતાં. દોર પર નાચતી નાચતી ગાતી હતી :
અંધારી રાત ને બાદલ છાયા,
બાદલીને છાંયે મારી આંખ તો મળી.
ચાલો પિયા ! સુખની રાત મળી
ચાલો પિયા ! સુખની રાત મળી.
ચાલો...... પિયા ! સુખની... ...
એ દોર ઉપર, આંધળીની હાથ-ગાદલીએ ઝંડૂર દેહ ઢાળતો હતો, અને અંધીનાં નેત્રોમાંથી નીર વહેતાં હતાં. એ આંસુને શું બદલીની આંખોમાંથી આથમતા સૂરજનાં સીધા કિરણો ખેંચતાં હતાં ? કે ઝંડૂર ક્યાંક પડશે તે બીકે બદલી રડતી હતી ?
મેદની ઝંડૂરના નાચ ઉપર હસતી હતી શા માટે ? બદલીને કાને
