મામેરૂં/કડવું ૫
| ← કડવું ૪ | મામેરૂં કડવું ૫ પ્રેમાનંદ ૧૬૮૩ |
કડવું ૬ → |
કડવું ૫ મું. - રાગ મારુ.
સુણી શ્રીરંગ મહેતો આવ્યા ધાઇ, ભાવે ભેટ્યા બંને વેવાઇ;
મળો જમાઇ જમાઇનો ભ્રાત, મળ્યો સહુ નાગરનો સાથ.
ક્પટે ભેટી પાછા ખસે, જોઇ જોઇ સામગ્રીને હસે;
ઉતરવા ઘર આપ્યું એક, ઝાઝાં ચાંચડ મચ્છર વિશેક.
ખાડા ટેકરા વસમો ઠામ, ઉપર નળિયાનું નહિ નામ;
કોહ્યું છાજ ને જૂની વળી, ભીંત્યો દોદશ બેવડ વળી.
ઝાઝા માંકણ, ઝાઝા જૂઆ, ત્યાં મહેતાના ઉતારા હૂઆ;
વેવાઇ ગયા ઉતારો કરી, બોલે હસણી નાત નાગરી.
કુંવર વહુનો વૈષ્ણવ બાપ, દર્શન કરીને ખોઇએ પાપ;
મહેતાને જોવા હરખે ભરી, ઘેર ઘેરથી ચાલી સુંદરી.
મન વિના મહેતાને નમે, સારું થયું જે આવ્યા તમે;
માંહો માંહિ કહે સુંદરી, મહેતો દીઠે દીઠા હરિ.
કુંવર વહુનું ભાગ્યું દુઃખ, એવું કહીને મરડે મુખ. જુઓ બળદ મહેતાજી તના, બગાઈઓ શબ્દ કરે છે ઘણા; વજાડશે મંડપમાં ચંગ, આગરી નાતમાં રહેશે રંગ. આ ગાંઠડી વળગાડી લટકે, તાળના જોડા બાંધ્યા પટકે; તુળસી કાષ્ટતણો એ ભારો, હવે મામેરાનો શો ઉધારો. છાબમાં તુળશી દળ મૂકશે, ઉભો રહીને શંખ ફૂંકશે; વેરાગી હરિના ગુણ ગાશે, એટલે મોસાળું પૂરું થાશે. એમ નાગરી કૌતુક કરે, ટોળ કરીને પાછી ફરે; કુંવર બાઇએ જાણી વાત, મોસાળું લઇ આવ્યા તાત. ઉતાવળી મળવાને ધશી, બોલી નણદી મર્મે હશી; આ શું પિતા પુત્રીનું હેત, શાને કરવા આવ્યો ફજેત. લજાવ્યું સાત પેઢીનું નામ, સાથે વેરાગીનું શું કામ; શું મળવા ચાલ્યાં એકલાં, એ બાપથી ન બાપાં ભલાં. કઠણ બોલ એવો સાંભળી, કુંવરબાઇ બોલી પાછી વળી; નણદી શું મચ્છર આવડો, પુંઠળથી બાઇ શું બડબડો. સુખી પિતા હશે જે તણો, તે પુત્રીને લાભ જ ઘણો; કોનો પિતા લખેશરિ કહાવે, તે તો મારે શે ખપ આવે. રાંક પિતા આવ્યો મુજ ઘેર, એક કાપડું સોનાનો મેર; તમે મન માને તે કહો, એ પિતા મારે જીવતો રહો. મર્મ વચન નણદીને કહી, પછે પિતા પાસે પુત્રી ગઇ; દૂરથકી દીઠી દીકરી, મહેતાએ સમર્યા શ્રી હરિ. અન્યોન્ય નયણાં ભરી, ભેટ્યાં બેઉઓ આદર કરી; મહેતે મસ્તક મૂકી હાથ, પાસે બેસાડી પૂછી વાત. કુંવરબાઈ કહો કુશળક્ષેમ, સાસરિયાં કાંઇ આણે છે પ્રેમ; રુડો દિવસ આવ્યો દીકરી, તો મોસાળું કરશે શ્રીહરિ. કુંવર બાઇ બોલી વીનતિ, મોસાળું કાંઈ લાવ્યા નથી; નાગરી નાતે રહેશે કેમ લાજ, વિના દ્વવ્ય આવ્યા શે કાજ. નિર્માલ્ય નિર્ધનનો અવતાર, નિર્ધનનું જીવ્યું ધિક્કાર;
નિર્ધનને કોઈ નવ ગણે, નવ રાખે ઊભો આંગણે. <poem>લોક બોલાવે દુર્બળ કહી, એથી માઠું કાંઈ બીજું નહીં. પિતાજી કાંઈ ઉદ્યમ નવ કરો, ધનનો નવ રાખો સંઘરો; આ અવસર સચવાશે કેમ, પિતાજી તમે વિચારો એમ. નથી લાવ્યા કંકુની પડી, નથી લાવ્યા મોડ નાડાછડી; નથી માટલી ચોળીને ઘાટ, એમ શું આવ્યા બારેવાટ. કેમ કરી લજ્જા રહેશે તાત, હું શે ન મુઈ મરતે માત; માતા વિના સુનો સંસાર, માતા વિના તે શો અવતાર. જે બાળકની માતા ગઈ મરી, બાપની સગાઈ સાથે ઊતરી; જેવું આથમતા રવિનું તેજ, મા વિના એવું બાપનું હેત. સુરભિ મરતાં જેવું વચ્છ, જળ વિણ જેવું તલફે મચ્છ; ટોળાં વછોઈ જેવી મૃગલી, મા વિના દીકરી એકલી. લવણ વિના જેવું ફીકું અન્ન, ભાવ વિના જેવું ભોજંન; કીકી વિના જેવું લોચંન, મા વિના તેવું બાપનું મંન. ઘડો ફૂટે રઝળે ઠીકરી, મા વિના એવી દીકરી; ગોળ વિના મોળો કંસાર, માત વિના સૂનો સંસાર. શીદ કરવા આવ્યા ઉપહાસ, સાથે વેરાગી પાંચ પચાસ; શંખ તાળ ને માળા ચંગ, એ મોસાળું કરવાના ઢંગ. ન હોય તો પિતા જાઓપાછા ફરી, એવું કહીને રોઈ દીકરી; મહેતે મસ્તક મૂક્યો હાથ, કરશે મોસાળું વૈકુંઠનાથ. પહેરામણી કરવી હોય જેટલી, આસામી લખી લાવો તેટલી; લખજો સાસરિયાં સમસ્ત, વિસારશો મા એક વસ્ત. વચન મહેતાજીનાં સુણી, કુંવરબાઇ આવ્યાં સાસુભણી; મારે પિતાએ મોકલી હૂંય, લખો કાગળમાં જોઇયે શૂંય. મુખ મરડીને બોલી સાસુ, શો કાગળ ચીતરવો ફાંસુ; છાબમાં તુળસીદળ મૂકશે, ઊભો રહીને શંખ ફૂંકશે.
વલણ
ફૂંકશે શંખ ઊભો રહી, નરસૈયો મોસાળું શું કરે; સંવાદ વહુઅરનો સાંભળી, પછે વડ સાસુ એમ ઓચરે.