સાર-શાકુંતલ/પ્રવેશ
| સાર-શાકુંતલ નર્મદ ૧૮૮૦ |
सार-शाकुंतल.
મોટો દેવ સમાધિમગ્ન પણ જે કર્મે રમે જે કદા,
સૃષ્ટીની સગળી હરી ફરિવળી ઊપાવિદે સંપદા;
પૂર્ણજ્ઞાન પવિત્ર સાંબશિવ તે કલ્યાણદાતા સદા,
સત્યસ્નેહતણો કરે જય ભુસી ભાગ્યે લખી આપદા.
જે પેલી સૃષ્ટિ પાણી વિધિહુતવહ જે અગ્નિ જે હોમનાર,
જે બેઊ કાળ દાખે રવિ શશિ નભ જે વ્યાપ્ત ને શબ્દકાર;
ઉત્પત્તિસ્થાન છે જે પૃથિવિ પવન જે સાર છે પ્રાણિયોને,
એ એ પ્રત્યક્ષ આઠે મુરતજુગત તે ઈશ રક્ષે તમો ને.) ૧
સૂત્રધાર— આર્યે! શૃંગાર સિદ્ધ હોય તો અહીં આવવું
- (આવીને) હું અહીં છું, આર્યપુત્ર ! કરવી આજ્ઞા.
- સંસ્કૃત શાકુંતલનો પ્રાકૃત રચિયો પ્રમાણમાં સાર;
- તે ગુજરાતી જનને દાખવવો છે પ્રથમજ આ વાર.
નટી— પ્રયોગ તો લોકને અતિપ્રિય થશે કાંત !
સૂત્ર૦— તે જ આજે જોવાનું છે.
નટી— તમે સંદેહમાં કેમ પડો છો પ્રિય !
સૂત્ર૦—કારણ વર્તમાન પ્રેક્ષકજનની પાત્રતા ને નાટકપાત્રની સિદ્ધતા ?
નટી—નિશ્ચિંત રહો; લોકની અભિરૂચિ જોઈલેઈ કવિશ્રી નર્મદાશંકરે આ ખેલ રચ્યો છે ને હાવભાવ વિષયમાં ઉત્તમ બોધ રાજેશ્રી ગણેશપંત ખાપરડેએ દીધો છે પાત્રવર્ગને.
સૂત્ર૦— એ તો છેજ, પણ
સંતોખે વિદ્વજ્જન તો જ ખરું લહું પ્રયોગનું જ્ઞાન;
શિખેલ રૂડાનાં પણ ચિત્તને હોયે પતીજ નિજમાં ન. ૨
નટી— ખરું છે કાંત ! પ્રથમ શું કરીશું ?
સૂત્ર૦— સભાજનના કાનને આનંદ આપવો એ વિના બીજું શું ?
નટી— તો કાંઈ, ઋતુને ગા નટી— વારૂ, કિયા ઋતુને વરણું ?
સૂત્ર૦— બેસતા ઉનાળાનો, કેમકે
ગમતાં નાવણ જળમાં પાટલસંગે સુગંધ વનવાત,
નિદ્રા છાયાસ્થાને સુલભ રમણીય દિનાંત સોહાત. ૩
નટી— લે ઠીક, ગાઉં........ઋતુને પ્રભાવે, પ્રમદા નાર-
કુમળાં કેસરશિર ભ્રમરે ચુંબિત કંઈ,
એહવે સરસવ ફુલે, કાનને સુહાવે.–પ્રમદા૦ ૪
સૂત્ર૦— આહા સભાની ચિત્તવૃત્તિ ગાનના રંગમાં કેવી મળી રહી છે ! કિયા વિષયને લઈ ખેલ કરીશું ?
નટી— વિસરી ગયા કે શું વલ્લભ ? શાકુંતલાનો. સૂત્ર૦—સારૂ સંભાર્યું.
છું હરાયો બળાત્કારે તારા હા૨ક રાગથી;
જેમ દુષ્યંત આ રાજા વેગવાળે મૂગે અતિ. પ