કલાપીનો કેકારવ/મનુષ્ય અને કુદરત
| ← મૂર્તિપૂજક વિશ્વ | કલાપીનો કેકારવ મનુષ્ય અને કુદરત કલાપી |
સુખમય સ્વપ્ન → |
મનુષ્ય અને કુદરત
ઘડી છોડી દેને ઘડમથલ ત્હારા જગતની,
જરા જા આજે તો નિરંજન મહા જંગલ મહીં;
તરુ, પક્ષીમાંથી જરૂર મળશે કાંઈ કીમિયા,
જશે અન્ધાપો આ તુજ હ્રદયનો ત્યાં વિહરતાં.
બધું એ સૂનું છે જન વિણ, અરેરે! વન નકી,
થશે તેનો ભોક્તા, જીવનમય થાશે સહુ પછી,
સુખી આત્મા ઊંડો નિરખી તુજને ત્યાં ઘુઘવશે,
અને ત્હારી સાથે રસભરી બની હાસ્ય કરશે.
ઝુલન્તા વૃક્ષોથી અમર રસનાં બિન્દુ ઝરશે,
વળી દૈવી વાતો ચકલી મૃગલી ત્યાં કહી જશે;
કુમારી કન્યા એ કુદરત તને ત્યાં પરણશે,
અને બન્ને વચ્ચે રુચિર કિરણો કૈંક વહેશે.
ચિદાત્માની સંજ્ઞા કુદરત પ્રભુની પ્રતિકૃતિ,
અરીસો તેનો આ જનહ્રદયની લાગણી વળી,
પ્રતો સૃષ્ટિલીલા કશી જનસ્થિતિનો પ્રતિધ્વનિ,
મનુષ્યોની સાથે કુદરત બની ગ્રન્થિત નકી.
લુખી ઉદ્ ભિદ્વિદ્યા, સુકી વળી ઔષધી બધી,
જહીં સુધી તેની કૃતિ જનસ્વભાવે નવ મળી;
'અહીં આ ઊગે ને તરુ વલી તહીં આ ન ઊગતું.'
કવિતા વિના એ મુજ દિલ ગણે શુષ્ક સઘળું.
અરે ! એ સૃષ્ટિને કવિનયનથી જો ઘડીક તું.
જનોના આત્માનો કુદરતથી સંબન્ધ કર તું,
મજા તેની તો લે, હ્રદય કર વિસ્તીર્ણ કુમળું;
અને એ ઊર્મિમાં દ્રવી પડ ઝુકાવી જિગર તું.
પડી છાનો ર્' હેજે ખળખળ વહન્તુ ઝરણ જ્યાં,
અને પંખીડાં જ્યાં જલ તણી ભરી ચંચુ ઉડતાં;
મહેકન્તાં પુષ્પો લથડી પડતાં જ્યાં કલી પરે,
અતિ તૃપ્તિથી જ્યાં મધુપ સુરભે મૂર્છિત બને.
અહીં ત્યાં ઝુંડોમાં કિરણ રવિનું કો ચળકતું,
તહીં દૂરે કાળું ખડક શિર માથે ઝઝુમતું;
ગુફા પેલીમાં ત્યાં મૃગપતિ પડ્યો શાંત ગરજે,
અને શાન્તિનું તો દિગવિજયી છે રાજ્ય સઘળે.
મિચાશે કૈં નેત્રો ઝરણ વહતું એ નિરખતાં,
ચમત્કારી કાંઈ જીવન વહશે એ હ્રદયમાં;
પછી સ્વપ્નામાં તું અનુભવીશ કો જાગ્રતિ નવી,
અને ત્યારે જોજે જનહૃદય ને સૃષ્ટિ સઘળી.
ઝરામાં તું જોશે ઝરણ જનના સંચિત તણું,
અહો! કેવું વ્હેતું અમર ગતિથી એક સરખું !
પડ્યું જો સુકું જો ઝરણ પર એ પર્ણ ઉડતું,
તરંગોમાં આવી સરલ વહને ભંગ કરતું.
પડે આવાં પત્રો વળી કણ પડે દ્રાક્ષ રસનો,
કટુ કે મીઠો એ સમય ગણજે તું જીવિતનો;
જનોની વૃત્તિની કુસુમ વળી છે શું ન મૃદુતા ?
અને મૂર્ચ્છાયેલા મધુકર ન શું પ્રેમ મયતા ?
નકી મેળો મીઠો સુહ્રદજનનો પક્ષી મધુરાં-
અને વીરો શૂરા મ્રગપતિ તણું ગર્જન મહા;
ગિરિના શૃંગો એ જનહ્રદયની ટેક દૃઢતા -
રૂડી કુંળી મીઠી કલી તુજ વળી તે પ્રિયતમા.
ક્ષિતિજે દિસે જે શકલ નભના ગાઢ વનમાં -
ન શું એ આશાને અગર સ્મૃતિની દિવ્ય પ્રતિમા ?
હજું શું જોવું છે ? સ્મિતભર દિસે છે મુખ બન્યું,
અરે કિન્તુ આ શું ? કુપિત વળી હૈયું ક્યમ થયું ?
કુહાડી લાગે છે તરુ ઉપર એ કાષ્ઠિક તણી,
પડી જાશે ડાળી, કુંપળ પડશે સૌ ખરી ખરી;
મીઠાશે ખારાઈ, અરર ! નવ શું તું સહી શકે ?
અરે ! ભાવિ તો એ વિટપ સમ અન્તે તુજ, સખે !
૧૭-૮-૧૮૯૬