જયા-જયન્ત /અંક બીજો/ પ્રવેશ ચોથો
| ← અંક બીજો - પ્રવેશ ત્રીજો | જયા-જયન્ત અંક બીજો - પ્રવેશ ચોથો ન્હાનાલાલ કવિ |
અંક બીજો - પ્રવેશ પાંચમો → |
ꕥ
જયા : વીજલડી હો ! ઉભાં જો રહો, તો
- ઉરની પૂછું એક વાતલડી રે;
- દિનને દિનાનાથે અજવાળાં આપિયાં,
- અન્ધારી કેમ કીધી રાતલડી રે ?
- વીજલડી હો !
- વીજળી તો ઝબકીને આથમી.
- એ સાહેલી યે ગઇ તજીને.
- બોલ, કોયલ ! બોલ,
- ને ટહુક જીવનનો ટહુકાર.
- દે એ ભેદનો ઉત્તર.
- કોયલડી હો ! પધારો ઉછંગે તો
- રસની માંડું એક વાતલડી રે;
- આવ્યાં ત્ય્હારે નહીં આદર દીધલાં,
- જાતાં દાઝે કેમ છાતલડી રે !
- કોયલડી હો !
- કોયલડી હો ! પધારો ઉછંગે તો
- થાક્યો દેહ ને થાક્યો આત્મા.
- ન્હોતાં નિરખ્યાં નયને,
- કે કલ્પ્યાં કદી કલ્પનાએ
- આવાં અઘોર વન કે જન.
- દાનવે દેવ જેવા આને પડછે તો.
- એક એક કૃત્ય જોઉં છું એનું,
- કે કપાય છે કળીએ કળીએ મ્હારો પ્રાણ.
- મયૂરનો કંઠ ઝાલ્યો, ને
- ખેંચી લીધાં પીછાં મુગટ કરવા.
- કોયલ ટહુકી કે વીંધી બાણે.
- જેટલી દેહની છે શ્યામતા,
- તેટલો દિલમાં છે અન્ધકાર.
- શું લોચનિયાં ઘૂમે છે ?
- જાણે બ્રહ્માંડને ચકવે ચ્હડાવશે.
પારધી : કુંવરી ! થા મ્હારા વનની વાઘણ.
જયા : (છળી ઉઠીને) વાઘણ !
પારધી : હા, વાઘણ મ્હારા વનની;
- હું છું આ ઝુંડનો વાઘ.
- ચાલ, સંગાથે ખેલિયે શિકાર.
- ત્હારે હારૂં ઇંધણાં લાવ્યો,
- ત્હો યે નહીં માને ત્હારૂં મન ?
- અરેરે ! ભૂલી ગયો નરાતાર.
- કુંવરીઓ તો સ્વયંવરથી પરણે.
- જોયું ને મ્હારૂં શૂરાતન ?
- આ હરિણીને તો વગડામા
- દોડતી ઝાલી છરાથી વધેરી તે ?
- ને કુંવરી ! તું યે હાચી;
- વનની રાણી થવા જેવી હો.
- હરિણી પાણીપન્થી,
- પણ તું તો વાયુવેગી.
- થા મ્હારા ઝુંડની મહારાણી.
- મોરપીંછનો મુગટ માથે,
- ને પર્વતના રાજમહેલ !
જયા : મહેલના મોહ નથી રહ્યા,
- પણ વનના મોહે ઉતર્યા હવે.
- પારધી ! તું પશુ કે માનવી ?
પારધી : હું તો પશુઓનો રાજા.
- દેન નથી કે જાય કોઇ
- જીવ લઇને આ ઝુંડમાંથી.
- જો ! પેલી મેના ટકટકે
- આમલીઓના ઘટાઘુમ્મટમાં.
- કરજે સ્વયંવર, હો !
- મેના યે પડશે,
- ને ડાળખી યે પડશે.
- સ્વયંવર જીત્યો, કુંવરી !
- ને જીત્યો ત્હને ય તે.
- કાચી ને કાચી જ ખાઉં;
- આમલીનાં પાંદડાં એ મસાલો.
- ઉન્હા લોહીનો સ્વાદ
- કુંવરી ! અળગો જ છે.
- વનની વાઘણ થઈશ તું યે,
- પછી પારવનું પીવા મળશે ઉન્હું લોહી.
જયા : પ્રભો ! છે-છે ત્હારા જગતની મંહી
- વાઘથી યે લોહીતરસ્યા પારધી.
પારધી : એ શી ભણે છે ભ્રામણિયા વિદ્યા ?
- મ્હારી ગોફણ લહેરાતી,
- મ્હારૂં કામઠું લચકાતું,
- ને યોજનભરનાં વન;
- થા એ વનની વાઘણ.
- કુંવરી ! આજનો દિન છે છેલ્લો.
- માનજે; નહીં તો મનાવીશ.
- વીણી લાવું છું વનનાં ફૂલ,
- ગૂંથજે એ ફૂલની ચાદર.
જયા : લોહી પીવાનાં યે ન્હોતરાં
- જયા ! ત્હારે ભાગ્યે લખ્યાં હશે.
તેજબા : ઉંચા આકાશ, મ્હારી બ્હેનડી !
- આભલાંની આછી આછી ચુંદડી;
- મંહી તારાની ભાત
- મંહી તારાની ભાત;
- ઉંચા આકાશ, મ્હારી બ્હેનડી !
વગડે ને વગડે છે વેલડી;
- મંહી ફૂલડાંની ભાત -
- મંહી ફૂલડાંની ભાત;
- ઉંચા આકાશ, મ્હારી બ્હેનડી !
જયા : જય વનનાં દેવીનો.
તેજબા : કુંવરી ! કલ્યાણ ત્હમારૂં.
- દેવી નથી, દુખિયારી છું
- હું યે તમ સરિખડી.
જયા : દુઃખનાં ચિતાસ્નાન કરી ઉતરે
- તે જ દુનિયાનાં પુણ્યદેવી.
- આપની કથા -
તેજબા : મ્હારી કથા ? ટૂંકી છે.
- વિધિએ દીધું એ જ ગુન્હો.
- કંઈ વર્ષોથી છું આ ગુફામાં,
- પારધીના પીંજરામાં.
- પારધીને હું ગુફામાં ધસવા નથી દેતી,
- પારધી મ્હને ગુફામાંથી ભાગવા નથી દેતો.
- મ્હારૂં રૂપ એ જ મ્હારો વાંક.
જયા : સૌન્દર્યના શિકાર
- વધવા માંડ્યા લાગે છે વિશ્વમાં.
તેજબા : હજી કલિયુગ તો આધે છે.
- એ યુગના અન્ધકાર ઉતરશે
- જગતના ચોકમાં,
- ત્ય્હારે વદનના ચન્દ્ર
- ને નયનની વીજળીઓ
- વેચાશે કે લૂંટાશે ભરવસ્તીમા ય તે.
જયા : શરીર વેંચાય કે લૂંટાય,
- પણ આત્મા યે વેચાતા હશે ?
- સૌન્દર્ય દેહનાં કે દેહીનાં ?
તેજબા : સૌન્દર્ય આત્માનાં ય તે,
- ને શરીરનાં ય તે.
- ઉપવનમાંનાં ફૂલડાંની પેઠે;
- માનવીનાં ઘાટ રંગ ને આત્મન્ ફૂવારા -
- એ ત્રણેનો ભભકાર તે સૌન્દર્ય.
- જેમ ફૂલડાંમાં ફોરમ,
- તેમ સૌન્દર્યમાં આત્મપ્રભા.
- કુંવરી ! ચાલો ગુફામાં.
- જૂઓ પારધી ઉતરે છે વનમાંથી.
જયા : ધીરશો ત્હમારાં ધનુષ્યબાણ ?
તેજબા : પારધીનો પ્રાણ લેશો ?
જયા : ના; પાપની પાંખો કાપીશ,
- એકટંગિયા દેશમાં મોકલીશ.
તેજબા : દેવો મારતા નથી, ઉદ્ધારે છે.
જયા : એક પગ ને એક હાથ.
પારધી : અરેરે ! વાઘ ઘવાણો
- વાઘણના બાણથી.
જયા : છૂટ્યાં, બ્હેન ! પણ ક્ય્હાં જવા ?
તેજબા : ઝુંડમાંથી જગતમાં,
- ને જગતમાંથી જગન્નાથ પાસે.
- એક જ માર્ગ;
- મળે ત્ય્હાં ગેરૂ રંગિયે.
જયા :કફની ! કફની ! ભેખ ! સંન્યસ્ત !
- ઘડીના કે સદાના,
- દિલના કે દેહના.
- એ જ દુઃખિયાના દિલાસા,
- ને દુનિયાના ઉદ્ધાર.
તેજબા : ચાલો ત્ય્હારે અક્ષયતૃતિયાને મેળે.
- શોધશું કોઇ સદ્ગુરુ,
- ભળશું એના મોક્ષસંઘમાં,
- કે ફરશું આર્યાવર્તનાં તીર્થતીર્થ.
- કાશીમાં તપ માંડ્યાં છે
- એક તપસ્વીજીએ;
- ઇન્દ્રાસનને યે ડોલાવે એવાં.
- તપશું તપજ્વાલામાં ત્હેમના તાપસક્ષેત્રે.
જયા : પત્થર મારી આશીર્વાદ માગે છે;
- (પારધીને)
- ત્હારૂં યે પ્રભુ કલ્યાણ કરજો !
તેજબા : પારધીને
- પસ્તાઇશ એટલે પ્રગટશે પાછી
- ત્હારી બન્ને ય પાંખો.
- પણ પાપપન્થે વળવા જતાં
- અપંગ જ રહેશે
- એ પ્રગટેલી પાંખો ય તે.