મારો જેલનો અનુભવ/અનુભવ ત્રીજો : જેલમાં મળેલું કામ

by મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી

← અનુભવ ત્રીજો : ગવર્નર પાસે ત્રણ માગણી

મારો જેલનો અનુભવ અનુભવ ત્રીજો : જેલમાં મળેલું કામ મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી

અનુભવ ત્રીજો : ખોરાક →

જેલમાં મળેલું કામ.

⁠કામ બીજે દહાડે મળ્યું, તે ભોંય અને દરવાજા સાફ કરવાનું એટલે ચકચકતા (પોલિશ) કરવાનું. દરવાજા રોગાન ચઢાવેલા લોખંડના. તેને હંમેશા પોલિશ શું કરવા? મેં ત્રણ ત્રણ કલાક એક દરવાજા ઉપર ઘસવામાં ગાળ્યા. પણ તેમાં કંઈ ફેરફાર મેં તો ન જોયો. ભોંયમાં કંઈ ફેર પડતો ખરો. મારી જોડે બીજા કાફરો કામ કરતા હતા. તેઓ વળી પોતાની સજાની કહાણી ભાંગ્યા તૂટ્યા અંગ્રેજીમાં સંભળાવે ને મારી સજાનું પૂછે. કોઈ પૂછે, તેં ચોરી કરી? તો કોઈ પૂછે, તું દારૂ વેચવા સારૂ આવ્યો છે? જ્યારે મેં એક કાંઈક સમજુ કાફરાને સમજાવ્યું ત્યારે તે બોલી ઉઠ્યો, "ક્વાઈટ રાઈટ" (ઠીક કર્યું.) "અમુલુંગુ બૅડ" (ગોરા ખરાબ છે) "ડોન્ટ પે ફાઈન" (દંડ ન આપજે) મારી કોટડીની ઉપર લખ્યું હતું, "આઈસોલેટેડ" (નોંખો પાડેલ). મારી કોટડીની પાસે બીજી પાંચ કોટડી તેવીજ જોવામાં આવી, મારો પાડોશી એક ખૂનનો પ્રયત્ન કરવાની સજા ભોગવનાર કાફરો હતો ત્યાર પછી ત્રણ બીજા હતા. તેની ઉપર દુનિયાના વહેવાર વિરૂદ્ધની જનાખોરી કરવાનો ગુન્હો હતો. આવા સોબતીઓમાં આવી સ્થિતિમાં પ્રિટોરિયાની જેલનો અનુભવ મેં શરૂ કર્યો.