યુગવંદના/ઘણ રે બોલે ને –
| ← ઓતરાદા વાયરા, ઊઠો ! | યુગવંદના ઘણ રે બોલે ને – ઝવેરચંદ મેઘાણી ૧૯૩૧ |
દિઠી સાંતાલની નારી → |
ઘણ રે બોલે ને એરણ સાંભળે હો...જી :
બંધુડો બોલે ને બેનડ સાંભળે હો...જી.
એ જી સાંભળે વેદનાની વાત –
વેણે રે વેણે હો સત-ફૂલડાં ઝરે હો...જી.
બહુ દિન ઘડી રે તવલાર,
ઘડી કાંઈ તોપું ને મનવાર;
પાંચ-સાત શૂરાના જયકાર
કાજ ખૂબ ખેલાણા સંહાર :
હો એરણ બેની ! – ઘણ રે બોલે ને૦
પોકારે પૃથ્વીનાં કણ કણ કારમાં હો...જી.
પોકારે પાણીડાં પારાવારનાં હો...જી.
જળ-થળ પોકારે થરથરી :
કબરુંની જગ્યા રહી નવ જરી;
ભીંસોભીંસ ખાંભીઉં ખૂબ ભરી,
હાય, તોય તોપું રહી નવ ચરી:
હો એરણ બેની ! – ઘણ રે બોલે ને૦
ભઠ્ઠિયું જલે રે બળતા પો'રની હો...જી.
ધમણ્યું ધમે રે ધખતા પો'રની હો...જી.
ખન ખન અંગારે ઓરાણા,
કસબી ને કારીગર ભરખાણા;
ક્રોડ નર જીવંતા બફાણા –
તોય પૂરા રોટા નવ શેકાણાઃ
હો એરણ બેની – ઘણ રે બોલે ને૦
હથોડા પડે રે આજ જેના હાથના હો...જી.
તનડાં તૂટે રે આજ જેની કાયનાં હો....જી.
સોઈ નર હાંફીને આજ ઊભો,
ઘટડામાં ઘડે એક મનસૂબો :
બાળ મારાં માગે અન કેરી દેગ;
દેવે કોણ – દાતરડું કે તેગ ?
હો એરણ બેની ! – ઘણ રે બોલે ને૦
આજુથી નવેલાં ઘડતર માંડવાં હો...જી :
ખડગખાંડાંને કણ કણ ખાંડવાં હો...જી.
ખાંડી ખાંડી ઘડો હળ કેરાં સાજ !
ઝીણી રૂડી દાતરડીના રાજ,
આજ ખંડખંડમાં મંડાય,
એણી પેરે આપણ તેડાં થાય ?
હો એરણ બેની ! – ઘણ રે બોલે ને૦
ઘડો હો બાળક કેરાં ઘોડિયાં હો...જી.
ઘડો હો વિયાતલ નારના ઢોલિયા હો.. જી.
ભાઈ મારા ! ગાળીને તોપગોળા,
ઘડો સુઈ-મોચીના સંચ બો'ળા;
ઘડો રાંક રેંટુડાની આરો,
ઘડો દેવ-તંબૂરાના તારો :
હો એરણ બેની ! – ઘણ રે બોલે ને૦
ભાંગો, હો ભાંગો, હો રથ રણજોધના હો..જી :
પાવળડો ઘડો, હો છોરુડાંનાં દૂધનાં હો.. જી.
ભાઈ મારા લુવારી ! ભડ રે'જે,
આજ છેલ્લી વેળાના ઘાવ દેજે;
ઘાયે ઘાયે સંભાર્યે ઘટડામાં,
ક્રોડ ક્રોડ શોષિતો દુનિયાનાં :
હો એરણ બેની ! – ઘણ રે બોલે ને૦