← સ્વપ્ન થકી સરજેલી યુગવંદના
તોય મા તે મા !
ઝવેરચંદ મેઘાણી
૧૯૩૧
પરાજિતનું ગાન →




તોય મા તે મા !


અપમાનિતા-અપયશવતી તું: તોય મા તે મા !
પરવશ-પરાજિત-લથડતી તું : તોય મા તે મા !

તુજ પરાજયની ધૂળને
ધરશું અમારે મસ્તકે :
ચરણો વીંધાયેલ કંટકે ચૂમી લઈશું, મા !

મધરાત મારગમાં પડી,
આકાશ ઝીંકે છે ઝડી :
તું મૂર્છિતા ને આંધળી : દોરી જઈશું મા !

તુજ ખોળલા ભરિયલ હતા,
ત્યાં લગી મીઠા લાગતા !
ખાલી પડી ! – આપી ખતા ચાલ્યા ન જાશું, મા !

ચાલ્યા જનારા છો જતા –
અણસમજના શા ઓરતા !
પણ તને ઠોકર મારતા ક્યમ જવા પામે મા !

તું તો નવલ યુદ્ધે ચડી,
આલમ બધી જોવા ખડી :
તે સમે તારી ઠેકડી કપૂતો જ કરશે મા !

હિણાયેલી-રોળાયલી તું : તોય મા તે મા !
જે હતી તે-ની તે જ છે તું દિલ અમારે, મા !