જયા-જયન્ત /અંક બીજો/ પ્રવેશ સાતમો

← અંક બીજો/ પ્રવેશ છઠ્ઠો જયા-જયન્ત
અંક બીજો/ પ્રવેશ સાતમો
ન્હાનાલાલ કવિ
અંક ત્રીજો/ પ્રવેશ પહેલો →




પ્રવેશ સાતમો


સ્થલકાલ: ગંગાકાંઠે અક્ષયતૃતિયાનું પ્રભાત
(ગંગાજીનાં જલમાં ને આરે યાત્રાળુઓનો સંઘ ઉભરાય છે. તેજબા ને જયા આવે છે.)

તેજબા : ઉગે છે પ્રભાત આજ ધીમે ધીમે;

ઉગે છે ઉષાનું રાજ્ય ધીમે ધીમે;
ઉગે છે પ્રભાત આજ ધીમે.
રજનીના ચુંદડીના
છેડાના હીરલા શા
ડૂબે છે તારલા આજ ધીમે ધીમે;
ઉગે છે પ્રભાત આજ ધીમે ધીમે.
પરમ પ્રકાશ ખીલે,
અરૂણનાં અંગ ઝીલે;
જાગે પ્રભુ વિશ્વમાં આજ ધીમે ધીમે;
જાગે પ્રભુ જીવમાં આજ ધીમે ધીમે;
ઉગે છે પ્રભાત આજ ધીમે ધીમે.

જયા : જેવું જલનું સ્નાન

એવું જ આત્માનું સ્નાન.

તેજબા: હા, જયા ! આત્માના સ્નાન વિના

જલનાં સ્નાન અધૂરાં સ્તો.
(સ્નાનાર્થે જાય છે. કાંઠે ઉંચી ભેખડ ઉપર પાપમન્દિરના દ્વારમાં તીર્થગોર બેઠા બેઠા લલકારે છે.)


તીર્થગોર: अन्य क्षेत्रे कृतं पापं

तीर्थक्षेत्रे विनष्यति.
(નીચેના પટમાં ગિરિરાજ ને રાજરાણી યાત્રાળુવેશે ગંગાસ્નાને આવે છે.)

ગિરિરાજ: રાણી ! વનવનમાં વિચર્યાં;

પણ જયા યે ન જડી,
ને આત્મશાન્તિ યે ન લાધી.

રાજરાણી: રાજેન્દ્ર ! મ્હારે તો જયા એ જ શાન્તિમૂર્તિ.

સૃષ્ટિજૂનાં આ પુણ્યોદક વહે છે;
એમાંથી જડશે જયા; શોધિયે.

ગિરિરાજ: આ હવામાં હું જયા જોઉં છું;

દેખાય-દેખાય ને અલોપ થાય છે.

રાજરાણી: સજોડે તીર્થ ન્હાય

ત્‍હેને દર્શન થાય દિલવાસીનાં.

ગિરિરાજ: નહીં તો શુકદેવ સમા બ્રહ્મર્ષિ

તો દાખવશે જ દેવલોકવાસીને યે.
(સ્નાનાર્થે સંચરે છે. નૃત્યદાસી જળસ્નાન કરીને ભેખડ ઉપર પાપમન્દિરે દર્શને જાય છે.)

નૃત્યદાસી: આચાર્યનો તો અસ્ત થયો.

સૌન્દર્ય ઉડતાં આશકો ઉડી જાય,
એમ વિખરાયું વામીમંડળ
દેશદેશનાં વિલાસભવનોમાં.
પાપપુણ્યના કણ એવા છે કે
વેરાય ત્ય્હાં ત્ય્હાં ઉગે.

તીર્થગોર: अन्य क्षेत्रे कृतं पापं

तीर्थक्षेत्रे विनष्यति.
પધારો, યજમાનરાણીજી !
શું આપનું કાન્તિમંડળ !
જાણે પશ્ચિમનો ચન્દ્રમા !

નૃત્યદાસી:ગુરુ ! આ કોનું મન્દિર ?

આપ પૂજારી હશો.

તીર્થગોર: આ પાપમન્દિર છે ગંગાતટનું,

ને હું પાપમંદિરનો પૂજારી છું.
પાપના ઝગમગિયા અંચળા
લોક ઓઢી કે ઉતારી જાય,
એટલે આ અહીંનું પાપમન્દિર.
જૂવો, દર્શન કરો,
ઉતારો કે ઓઢો એ અંચળ.
(દાસીને તીર્થગોર પાપમન્દિરમાં જાય છે, થોડીક વારે વસ્ત્રોને વેણી સમાં કરતી દાસી તથા તીર્થગોર બહાર આવે છે.)

નૃત્યદાસી: (સ્મિત કરતાં કરતાં)

તીર્થગુરુ ! લોક મોહ પામે
એટલું રૂપ ત્ય્હારે છે હજી મ્હારૂં.
મ્હેં માન્યું કે દિવસ આથમ્યો;
સાગરનાં જલ વધે,
તો મ્હારાં પાપ વધે.
પણ આપને કાળાશ અડકી હોય
તો ગુરુજી ! ગંગામાં ધોજો.

તીર્થગોર: અમારે તીર્થવાસીને તે વળી

પાપ શાં ને પુણ્ય શાં ?
(નૃત્યદાસી જાય છે. નીચે પટમાં જયા ને તેજબા સ્નાનશુદ્ધિ કરી આવે છે.)

જયા : હું તો જોગણ બની છું મ્હારા વહાલમની;

વહાલમની,
પ્રેમઆલમની;
હું તો જોગણ બની છું મ્હારા વહાલમની.
વનવનના મહેલ, પ્રીતમ ! ત્‍હારા વિણ સૂના છે;
તીરથના ઘાટ, પ્રીતમ ! જોગીથી જૂના છે;
રસિકા એ રસના ઉપાસકની;
હું તો જોગણ બની છું મ્હારા વહાલમની.


તરૂતરૂના પાને, પ્રીતમ ! નામ જો ! ત્‍હારૂં છે;
રેખરેખામાં પ્રીતમ ! ભાગ્ય જો મ્હારૂં છે;
દાસી એ દિલના દિલાવરની;
હું તો જોગણ બની છું મ્હારા વહાલમની.

તેજબા: દેવિ ! ગંગાજલમાં ન્હાયાં

તે જાણે પુણ્યોદકમાં ન્હાયાં.
આત્મા યે ઉતારે છે
પોતાનો સર્વ અન્ધકાર.
-ને ત્‍હેં જેનો ભેખ ઓઢ્યો
તે કોણ ?

જયા : આર્યે ! તે એક હતો.

હિમાલયને શિખરે સૂર્ય ઉગતો,
તે યે ઝંખવાતો હતો
ગિરિદેશના એ માર્તંડરાજથી.
હતો, એક હતો જોગી,
સંસારમાં યે સંન્યાસી સમો.
શોધું છું એ સાધુવરને,
દિલમાં છે ત્‍હેને દુનિયામાં.

તેજબા : પ્રભુનાં જગત છે

તો પ્રભુનાં જન લાધશે ત્‍હેમાં.
બ્રહ્મર્ષિના આશ્રમ સૂના નથી.
ચાલો પેલે ઉંચે મન્દિરે દર્શને.
એકાન્ત છે, ત્ય્હાં શાન્તિ હશે.
(તેજબા ને જયા ભેખડે ચ્‍હડે છે.)

તીર્થગોર: अन्य क्षेत्रे कृतं पापं

तीर्थक्षेत्रे विनष्यति.


તેજબા: જય સચ્ચિદાનન્દ, ગુરુદેવ !

તીર્થગોર: સચ્ચિદાનન્દ, માઇ !

સત્, ચિત્, આનન્દ.
આવો, ને આનન્દ કરે
(તેજબા જયા સ્‍હામું જૂવે છે, તીર્થગોર સ્‍હામું નિહાળે છે. તીર્થગોર દોરે છે, ને સહુ મન્દિરમાં પ્રવેશે છે. નીચે તટમાં કાશીરાજ ને શેવતી આવે છે.)

શેવતી: પિયુ ! પ્રેમનું પ્રભાત,

પિયુ ! પ્રેમનું પ્રભાત,
પ્રગટ્યા પ્રકાશ પરમ સ્નેહના જો !


પિયુ ! ઉતરી એ રાત,
પિયુ ! ઉતરી એ રાત,
સૂરજો તપે છે દિલે-દેહમાં જો !


અમે આશાને આંગણે ઉભાં હતાં;
અમે ભાવિના આભમાં જોતાં હતાં;
ઉગી ભાગ્ય કેરી ભાત,
ઉગી ભાગ્ય કેરી ભાત,
ઉઘડ્યાં ઉજાસ સૌભાગ્યનાં જો !


પિયુ ! પ્રેમનું પ્રભાત.
(પાપમન્દિરનો ઘુમ્મટ ફોડી જયા ગંગાજલમાં કૂદી પડે છે. પાપમન્દિરનાં દ્વાર તોડી ચંડી સમી તેજબા તીર્થગોરની જટા ઝાલી બહાર ખેંચી લાવે છે.)

તેજબા: ભૂલ્યો, ઓ પાપમન્દિરના ગુરુ !

તું ભુલ્યો આજે.
ફેંકું છું સદા ન્હાવાને કાજ
પાતાલઊંડાં આ જલનાં વમળોમાં.
એ બાલાને તો વરદાન છે કે
આ ભવમાં અભડાવશે જ નહીં
પુરુષનો કોઈ દેહસ્પર્શ.
વીજળીને અડકે તે દાઝે,
એમ દાઝે છે એને અડકે છે તે.

તીર્થગોર: પણ-ત્‍હમે-

તેજબા: હું ?


(તીર્થગોરની જટા ખેંચતાં છૂટી જાય છે, ઓઢેલું વસ્ત્ર સરી પડે છે, અર્ધદેહ ઉઘાડી થાય છે. તેજબા ત્‍હેને નિહાળી રહે છે, ને ઓળખે છે.)
હું ?
સિંહધ્વનિએ ગાજે છે.
ઓળખે છે મ્હને ? રૂદ્ર !


(તીર્થગોર ચમકી ઉઠે છે.)
સરસ્વતી કોણ ? ને ક્ય્હાં છે ?
જો આ ઉદર ઉપરનો મયૂર,
ને જો ત્‍હારો ઉદરમયૂર.

તીર્થગોર: કોણ ? બ્‍હેન સરસ્વતી ?

યુગના યુગથી વિખૂટાં હતાં;
ને વર્ષોનાં વાદળમાં
સન્તાયાં હતાં સ્મરણો ત્‍હારાં.
હા ! બ્‍હેન વિશે મ્હને પાપભાવ જાગ્યો !

તેજબા: સૃષ્ટિમાંની સર્વ સુન્દરીઓને

બ્‍હેન પ્રમાણજે, ઓ પાપગુરુ !
સહુમાં તુજ બ્‍હેનની મૂર્તિ જોજે.
રાક્ષસ જન્મ્યો તું બ્રહ્મકુલમાં.


(જનાન્તિકે નીચે ગંગાપટમાં)

કાશીરાજ: આજ મ્હારા જીવનનું મુહૂર્ત.

શેવતી: આજે ઉગી મ્હારી યે અક્ષયતૃતિયા.

રાજેન્દ્ર ! કુમારે આનન્દે છે આયનો
આ તમ દયિતાને દેહ.

કાશીરાજ: ચાલો વાટડી નિહાળે છે

વારાણસીના મ્હારા રાજમહેલ.
(બન્ને સિધાવે છે. નદીતટમાં પોકાર.)
'ઓ તીર્થગોર ! ત્‍હમારી બ્રહ્મકન્યા
હરી ગયા કો રાજવી.'


(તેજબા ને તીર્થગોર ચમકે છે.)

તીર્થગોર: મ્હારી શેવતી ! મ્હારૂં રત્ન !

તેજબા: રાવણવંશી ઓ બ્રહ્મરાક્ષસ !

મા વીસર કે સર્વ સુન્દરી
કોઈક પિતાનું કન્યારત્ન છે.
ત્‍હારા કન્યારત્નને પુણ્યોજ્જ્વલ વાંછે,
તો કોકના કન્યારત્નને મા અભડાવતો.
अन्य क्षेत्रे कृतं पापं
तीर्थक्षेत्रे विनष्यति
ઓ અર્ધજ્ઞાની અન્ધકારમૂર્તિ !
શીખ ઉત્તરાર્ધ એ મન્ત્રનો, કે
तीर्थक्षेत्रे कृतं पापं
वज्रलेपो भविष्यति.
જાઉં છું જયાને શોધવા.
પણ આવીશ, રહીશ,
અહીં વસીશ ગંગાતીરે,
ને પાપમન્દિરનાં કરીશ પુણ્યમન્દિર.


(તેજબા જાય છે. પાપમન્દિરનાં ખંડેર ભણી તીર્થગોર નિહાળી રહે છે.)