ઢાંચાની ચર્ચા:રૂપક કૃતિ

ગુજરાતનો જયએ ઝવેરચંદ મેઘાણીએ ૧૯૪૦-૪૨માં લખેલી ઐતિહાસિક નવલક્થા છે.

ગુજરાતનો જય ગુજરાતના પુનરદ્ધારની પ્રતાપોજ્જ્વલ ગૌરવકથાનું આલેખન કરે છે. આ નવલથા વસ્તુપાલ અને તેજપાલના પદાક્રાન્ત અને નષ્ટગૌરવ ગુજરાતને ફરીથી એકચક્રી અને મહિમાવંતું બનાવવાના પ્રયત્નો તથા લાટનો શંખ, ખંભાતનો સદીક, વામનસ્થલીના સાંગણ, ગોધ્રકપુરનો ઘુઘૂલરાજ, ભદ્રેશ્વરના ચૌહાણભાઈ, દેવગિરિનો સિંઘણદેવ ગૌડદેશના હર્ષવંશી હરિહર પંડિતના ગુમાન, હમીરનાં યવનધાડાં આદિને પરાસ્ત કરતી કથાઓની સુંદર માળા રચે છે અને છેવટે દિલ્લીના મૌજુદ્દીનની મૈત્રી મેળવીને ગુજરાત નિશ્ચિંત અને નિર્ભય બને છે બારમી તેરમી સદીની આવી ઘટનાઓને આ કથા આવરી લે છે....

વિક્રમ સંવત 1252ના માગશર મહિનાની અમાસના ગોધૂલિ ટાણે એક સાંઢણી બે અસ્વારોને લઈ ધવલકપુર (ધોળકા)થી ઓતરાદે રસ્તે આગળ વધતી હતી. રસ્તાની ઊંડી ધૂળમાં સાંઢણીનાં પહોળાં પગલાં મોટી મોટી ડાંફો માંડતાં હતાં.

આથમણી-દખણાદી દિશાના સપાટ મેદાનને ક્ષિતિજ-છેડે સૂર્ય ભગવાનનું બિંબ જ્યારે નમી રહ્યું હતું ત્યારે પાછળ બેઠેલા ચાળીસેક વર્ષના અસવારે કહ્યું: “આંહીં ઝુકાવ, જેહુલ, આંહીં ઝાડપાલાની ઝૂક છે. ચારજે, ત્યાં હું ગામમાં જઈને પાછો આવું છું. વાર લાગે તો ઉચાટ કરતો નહીં.”

"હો બાપુ" સાંઢણી-સવાર જેહુલ ડોડિયાએ એટલું કહીને ઉમેર્યું: “સાચવજો હો, બાપુ.”

ઠંડીની ચમકીમાં એક ભાંગેલા શિવાલયનો ઓથ મળતાં સાંઢણી શરીર સંકોડતી સંકોડતી ઝૂકી અને પાછળના અસવારે પોતાની રેશમી ગાદી ઉપરથી ઊતરી આથમતા સૂર્યનું છેલ્લું દર્શન કર્યું. પોતાની સીધી ઝૂલતી કાળીભમ્મર દાઢીને એણે બે ભાગમાં વહેંચી, બેઉ કાન પાસે ચડાવી, ઉપર બુકાની બાંધી લીધી, અને પોતે આગળ વધતો ઘાટી ઝાડી પાછળ અદ્રશ્ય થયો. ટાઢા પવનના સુસવાટામાં એ આદમીને જોનાર કોઈ માનવી સીમમાં નહોતું, ને હોત તોપણ કાળી રાત્રિએ એ ચહેરો ભાળીને ફાટી પડવાનો ભય કોઈ માટે રહેવા દીધો નહોતો.

(આગળ વાંચો...)

અથવા બધી રૂપક કૃતિઓ જોઈ જુઓ

નવો વિષય

ઢાંચાની ચર્ચા:રૂપક કૃતિ

વપરાશ

દરેક પાનાંનું મૂળભૂત બંધારણ

See also