દિવાસ્વપ્ન/પ્રકરણ-૪.૬
| ← પ્રકરણ-૪.૫ | દિવાસ્વપ્ન પ્રકરણ-૪.૬ ગિજુભાઈ બધેકા ૧૯૪૨ |
પ્રકરણ-૪.૭ → |
વાર્ષિક પરીક્ષા નજીક આવી. હું મારી રીતે મારા વિદ્યાર્થીઓ પાસે તેની તૈયારી કરાવવા લાગ્યો. વિદ્યાર્થીઓ ખૂબ ઉત્સાહથી તૈયાર થઈ રહ્યા હતા. મારા મનને ખાતરી હતી કે મારા વિદ્યાર્થીઓ પરીક્ષામાં સફળ નીવડશે.
પરીક્ષાનો દિવસ આવ્યો. અધિકારી સાહેબે સૌની પરીક્ષા લેવરાવી લીધી. આજે મારા વર્ગનો વારો હતો. અમારી શરત પ્રમાણે તેમણે પોતે જ પરીક્ષા લેવાની હતી. તેમણે મને હસીને કહ્યુંઃ “વારુ, મારે તમારા વર્ગની પરીક્ષા નથી લેવી. તમારા વર્ગના બધા વિદ્યાર્થીઓને હું ઉપલા ધોરણમાં ચડાવું છું.”
મેં કહ્યું: “ના જી, એમ ન બને, એમ કરવાથી કેટલાએક વિદ્યાર્થીઓને ન્યાય નહિ મળે.” વિદ્યાધિકારી કહે: “એટલે ઉલટો એમાં અન્યાય થશે? શી રીતે?”
મેં કહ્યું: “જેઓ ચડાવવા જેવા નથી તેઓને મારાથી ઉપર ન ચડાવાય.”
વિદ્યાધિકારી કહે: “પણ મારી ખાતરી છે કે તમે બધાને બરાબર તૈયાર કર્યા છે. તમારું ભણતર મને મંજૂર છે.”
મેં કહ્યુંઃ “એ ખરું; પણ મારું ભણતર સૌમાં શું સરખું ઊગે છે ! કોઈ કોઈને તો એ સ્પર્શ્યું પણ નથી: એવા ને એવા કોરા રહ્યા છે."
વિદ્યાધિકારી કહેઃ “તો એનું શું કરવું તે તમે જ બતાવો.”
મેં કહ્યું: “એમાંના કોઈ કોઈને તો શાળા જ છોડાવવી જોઈએ. રઘા વાળંદનો છોકરો ઇતિહાસ ભૂગોળ કે ગણિતનો જીવ નથી. તે આ શાળામાં મૂંઝાય છે. પણ તે એવો ફરંદો છે કે સો હજામનો શેઠ થઈ મોટું હજામતખાનું ખેાલે. એને હજામતમાં કુશળતા મેળવવા અને સલૂનોની વ્યવસ્થા શીખવા મુંબઈ મોકલવો જોઈએ.”
વિદ્યાધિકારી કહેઃ “વારુ, બીજા કોણ કોણ છે કે જેઓ શાળા માટે નાલાયક હોય?”
મેં કહ્યું: “શાળા માટે નાલાયક છે એમ નહિ, પણ શાળા તેમને માટે નાલાયક છે, જે કામ માટે તેઓ લાયક છે તે કામ શાળા તેમને આપતી નથી."
વિદ્યાધિકારી કહેઃ “વારુ એમ; પણ એવા કોણ કોણ છે ?”
મેં કહ્યું: “જીવણશેઠનો નેમો પોલિસખાતા માટે લાયક છે. એને અખાડામાં દાખલ કરો. એને માટે થોડીએક મુસાફરી શેઠ ગોઠવે ને સારા ફોજદાર પાસે તે રહે ને થોડો કાયદો વાંચે. પાંચ વર્ષે ફક્કડ જમાદાર થશે. અત્યારથી એ અરધી નિશાળ ઉપર તો જમાદારી કરી જ રહ્યો છે !” વિદ્યાધિકારીએ કહ્યું: “વારુ, બીજા કાચા કોણ કોણ છે?”
મેં કહ્યું : “જી, એ રીતે બીજા ત્રણ જણ કાચા છે. એને હું આ રજામાં મારી પાસે રાખીશ ને ઉપલા ધોરણ માટે તૈયાર કરીશ. પણ સાહેબ, આ આપણી નિશાળોનાં ધોરણો અને અભ્યાસક્રમની સખ્તાઈનો કંઈ ઉપાય નથી શું ?”
વિદ્યાધિકારીએ કહ્યું : “એ વાત જવા દો. એમાં મારા હાથપગ બંધાયેલા છે એમ મેં તમને ઘણી વાર કહેલું છે. વારુ ત્યારે તમારી પરીક્ષા પૂરી.”
મેં કહ્યું : “ના સાહેબ.”
વિદ્યાધિકારીએ કહ્યું : “ છમાસિક જેમ કંઈક ગોઠવ્યું લાગે છે. તમારી પદ્ધતિ હવે જાણવામાં આવી ગઈ છે.”